فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی

فقر از مهم‌ترین چالش‌هایی است که جوامع به‌ویژه جوامع روستایی با آن مواجه بوده و ازاین‌رو رویکردهای مختلفی برای کاهش و ریشه‌کن کردن فقر مطرح‌ شده است. از رویکردهای مشهور در این رابطه، رویکرد معیشت پایدار است که در دهه 1980 مطرح شد. ابزارهای مختلفی برای دستیابی به اهداف این رویکرد مدنظر بوده که گردشگری به‌عنوان جدیدترین این ابزارها توجه زیادی را به خود جلب نموده است. در این مقاله بُعد سرمایه‌های معیشتی یعنی سرمایه‌های انسانی، طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی در ارتباط با فعالیت‌های مرتبط با گردشگری بررسی‌شده است. برخی از نواحی روستایی با توجه به قابلیت‌های طبیعی که دارد، توانسته‌به‌عنوان جامعه میزبان گردشگران عمل نموده و از این طریق در وضعیت معیشتی خود تغییرات زیادی را به وجود آورد. جامعه‌ی مورد مطالعه در این مقاله، 10 روستای گردشگرپذیر دهستان بالا طالقان در شهرستان طالقان است که از این تعداد روستا، تعداد 297 نفر که سرپرست خانوار نیز بودند، به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شد. برای دستیابی به اهداف از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای و روش میدانی در چارچوب پرسشنامه‌ محقق ساخته استفاده شده است. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات 20 نفر از متخصصین که در زمینه برنامه‌ریزی روستایی، گردشگری، گردشگری روستایی و توسعه‌ی روستایی فعالیت داشته‌اند، تأیید و پایایی ابزار نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ تأیید شده که مقدار آن برابر با 0.83 به­دست آمده است. همچنین برای وزن‌دهی به شاخص‌ها از مدل فولر سلسله‌مراتبی و برای رتبه‌بندی و تعیین وضعیت روستاها از مدل ORESTEاستفاده شده است. نتایج به­دست آمده نشان می‌دهد که وضعیت سرمایه‌های معیشتی روستائیان ناشی از فعالیت‌های گردشگری در روستاهای مورد مطالعه مساعد نیست، با این وجود روستای گلیرد نسبت به سایر روستاها وضعیت مناسب‌تری را دارا بوده است.