دوره 7، شماره 18 - ( مقالات پذیرفته شده آماده انتشار 1394 )                   جلد 7 شماره 18 صفحات 25-7 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

A Clever Irony of “Hafiz. Journal title 2015; 7 (18) :7-25
URL: http://jls.khu.ac.ir/article-1-1831-fa.html
ایمانیان حسین. طعنه رندانه به حافظ شهر بررسی ایهام در تخلص شعری حافظ شیراز. عنوان نشریه. 1394; 7 (18) :7-25

URL: http://jls.khu.ac.ir/article-1-1831-fa.html


، h.i1361@yahoo.com
چکیده:   (14763 مشاهده)

ایهام و دوپهلو­گویی ویژگی آشکار و شاید هویدا­ترین صنعتی باشد که در سروده­های خواجه شیراز به‌کار رفته است. وقتی این شگرد بلاغی و زیبایی­شناختی با ویژگی اخلاقی، هنری و رمزی ممتازی به نام «رندانگی» همراه شود، فهم مقصود سخن خواجه، گونه‌گون، متناقض و گاه دیر­یاب می­شود.

یکی از این ایهام­های رندانه در شعر خواجه شیراز ایهام در خود واژه «حافظ» است. نگارنده در جستار پیش‌رو نمونه­هایی از ابیات پایانی غزل­های خواجه را که در آن تخلصِ «حافظ» ذکر شده ارائه کرده است و با آوردن دلایلی بیان می­کند که اگر در چنین نمونه­هایی منظور از «حافظ» را، حافظِ قرآنِ شهر بدانیم، شاید به منظور شاعر نزدیک­تر شده باشیم. مهم­ترین دلایل نگارنده برای اثبات این امر، دگرسانی­های برخی ابیات خواجه شیراز است؛ بدین‌معنی که کاتبان دیوان او گاه واژه­های هم­وزنِ «زاهد، واعظ و حافظ» را به‌جای یکدیگر به‌کار برده­اند و گاه با توجه به حال‌وهوای کلی یک غزل، برداشت معنی حافظ قرآن یا حافظ حدیث شهر درست­تر می­نماید. بنابراین باید بر قاموس شخصیت­های منفور دیوان خواجه، «حافظ» را نیز افزود و او را درکنار کسانی چون زاهد، واعظ، شیخ، فقیه، امام شهر، ملک­الحاج، مفتی، قاضی، صوفی، یرغو و... قرار داد.

واژه‌های کلیدی: خواجه حافظ، حافظِ شهر، تخلص، ایهام
متن کامل [PDF 6665 kb]   (4292 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: عمومى

فهرست منابع
1. آشوری، داریوش (1381) عرفان و رندی در شعر حافظ. چاپ سوم. تهران: مرکز.
2. باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (1353) «حافظ چندین هنر». مجله گوهر (نامه تحقیقی درباب ادبیات و هنر و تاریخ و فرهنگ ایران و دانش‌های روز). شماره بیستم: 704-711.
3. پورجوادی، نصرالـله (1372) بوی جان؛ مقاله‌هایی درباره شعر عرفانی فارسی. مقاله «رندی حافظ1». تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
4. حافظ، خواجه شمس‌الدین محمد (1378) دیوان. تصحیح محمدقزوینی و قاسم غنی. چاپ ششم. تهران: یاسین.
5. خرمشاهی، بهاءالدین (1371) حافظ‌نامه؛ شرح الفاظ، اعلام و مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ. چاپ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی و سروش.
6. دستغیب، عبد‌العلی (بی‌تا) حافظ‌شناخت. تهران: علم.
7. دهخدا، علی‌اکبر (1330) لغت‌نامه. زیرنظر محمد معین. تهران: دانشگاه تهران و سازمان لغت‌نامه.
8. راستگو، سیدمحمد (1379) ایهام در شعر فارسی. تهران: سروش.
9. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1386) زمینه اجتماعی شعر فارسی. تهران: اختران.
10. غنی، قاسم (1366) یاد‌داشت‌های قاسم غنی در حواشی دیوان حافظ. به‌کوشش اسماعیل صارمی. چاپ دوم. تهران: محمدعلی علمی.
11. مزارعی، فخرالدین (1373) مفهوم رندی در شعر حافظ. ترجمه کامبیز محمود‌زاده. مقدمه و ویرایش اصغر دادبه. تهران: کویر.
12. نیساری، سلیم (1385) دفتر دگرسانی‌ها در غزل‌های حافظ بر‌گرفته از پنجاه نسخه خطی سده نهم. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
13. هومن، محمود (1347) حافظ. به‌کوشش اسماعیل خویی. تهران: چاپخانه طهوری.
14. یثربی، سیدیحیی (1376) آب طربناک: تحلیل موضوعی دیوان حافظ. چاپ دوم. تهران: فکر روز.
15. محیط طباطبایی، سیدمحمد (1353) «وجه تخلص خواجه حافظ». مجله گوهر (نامه تحقیقی درباب ادبیات و هنر و تاریخ و فرهنگ ایران و دانش‌های روز). سال دوم. شماره دهم: 867ـ874.
16. محمدی آسیابادی، علی (1384) «ارزش تخلص و کاربرد آن در شعر حافظ». پژوهش‌های ادبی. شماره 8: 51ـ74.
17. مرتضوی، منوچهر (1338) «ایهام یا خصیصه اصلی سبک حافظ». مجله دانشکده ادبیات تبریز. سال یازدهم. شماره 49: 193ـ224.

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله مطالعات و تحقيقات ادبی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Literary Studies

Designed & Developed by : Yektaweb