فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی

برای دستیابی به توسعه (پایدار) به عنوان هدف غایی برنامه ریزی، گام نخست بررسی و شناخت واقعی از وضع موجود و سطح برخورداری مناطق به عنوان مقدمه حصول به توسعه است. جهت شناخت وضع موجود نیز استفاده از شاخص ها و نماگرهای جامع که بتواند وضع موجود را به خوبی تحلیل کند، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. تحقیق حاضر ضمن سنجش میزان محرومیت روستاهای مورد مطالعه، در پی پاسخ به این سئوال اساسی است که با کدام شاخص ها بهتر می توان سطح محرومیت را سنجید؟ به عبارتی، در ارزیابی و سنجش محرومیت، کدام گروه از شاخص های ذهنی و عینی از اهمیت بیشتری برخوردار است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی تحلیلی می باشد که به منظور جمع آوری داده ها و اطلاعات برای پاسخ به سئوالات و فرضیه های تحقیق از دو دسته پرسشنامه سرپرست خانوار و نخبگان استفاده شده است، داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS مورد پردازش قرار گرفت. یافته ها نشان داد که بین میزان اهمیت شاخص های عینی و ذهنی، تفاوت معنادار وجود دارد و از دیدگاه صاحب نظران، میزان اهمیت شاخص های ذهنی در سنجش و ارزیابی محرومیت بیش از شاخص های عینی است. در نهایت با استفاده از روش TOPSIS روستاهای نمونه در محدوده مورد مطالعه به لحاظ میزان محرومیت رتبه بندی و با روش تحلیل خوشه ای، در سه خوشه طبقه بندی و نتایج حاصل از خوشه بندی روستاها نیز به صورت نقشه های GIS نشان داده شده است.

رشد سریع جمعیت، فقر گسترده، نابرابری­های فزآینده، بیکاری، مهاجرت، حاشیه­نشینی و غیره، همگی از پیامدهای کم توجهی به مقوله کیفیت زندگی در نواحی روستایی است. برای رسیدن به توسعه­ی پایدار، توجه به توسعه روستایی و افزایش سطح کیفیت زندگی روستاییان ضرورتی اجتناب­ناپذیر است. تحقیق حاضر با هدف وضعیت­­شناسی شاخص­های کیفیت زندگی در مراکز دهستان­های شهرستان جیرفت صورت گرفته است. تعداد خانوارهای مراکز دهستان‌های مورد مطالعه 4243 خانوار بوده که با استفاده از جدول نمونه­ گیری کرجسی و مورگان 350 نفر از آنها به عنوان نمونه تعیین و به­شیوه­ی طبقه­ای با انتساب متناسب انتخاب شده است. ابزار جمع­آوری داده­ها پرسشنامه­ بوده است. روایی ابزار تحقیق از طریق روایی صوری تأیید گردید و برای بررسی پایایی پرسشنامه، مطالعه­ی پیش­آزمون انجام گرفت که نتایج آماره­ی آلفای کرونباخ برای شاخص­های مختلف از (71/0 تا 89/0) محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از نرم افزار SPSS20 انجام گرفت. نتایج نشان داد که شاخص امنیت اجتماعی در رتبه اول و شاخص درآمد در رتبه آخر قرار دارد. مقایسه و تفکیک دهستان­های مورد مطالعه نشان داد از لحاظ میانگین شاخص پایگاه اجتماعی، در بین روستاهای مورد مطالعه تفاوت وجود ندارد؛ از حیث میانگین شاخص سرانه­ی پوشاک روستاها در دو طبقه و از لحاظ میانگین شاخص­های امنیت اجتماعی، مسکن، دارایی­ها، درآمد، سرانه­ی تغذیه و رضایتمندی در چهار طبقه قابل تفکیک هستند.