از آنجایی که زندگی و معیشت خانوارهای روستایی به‌طور گستردهای به منابع طبیعی پایه –همچون مراتع- وابسته است؛ عدم هماهنگی بین نیازهای بهرهبرداران روستایی و منابع طبیعی، تعلق خاطر روستاییان نسبت به محیط زندگی را کم‌رنگ کرده و در نهایت منجر به مهاجرت میشود. مهاجرت یکی از عوامل اصلی تغییر جمعیت در مناطق روستایی است که دارای اثرات منفی در درازمدت و کوتاه‌مدت دارد که این اثرات تغییراتی را در ساختار اجتماعی و اقتصادی مناطق روستایی وارد میکند. در این تحقیق نیز تاثیر عوامل اقتصادی و اجتماعی بر میزان مهاجرت روستاییان در سامانهای عرفی روستایی حوزه انارچای مشگین‌شهر استان اردبیل مورد بررسی قرار گرفت. روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی و نوع پژوهش کاربردی است. روش جمعآوری اطلاعات با استفاده از دو روش مطالعات کتابخانهای و نیز روش میدانی انجام شد. به منظور بررسی علت و انگیزش مهاجرت روستاییان از تکنیک پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و مطالعه آمارهای جمعیتی روستاها از سال 1355 تا 1395 استفاده شد. فرمها و پرسش‌نامه‌های تکمیل‌شده پس از بازبینی و کدگذاری تحلیل شدند. بهمنظور اولویتبندی و شناسایی مؤلفههایی که بیشترین اهمیت را در زمینه مهاجرت داشتهاند، از آزمون فریدمن، برای انتخاب مهم‌ترین گویههای موثر در مهاجرت از آزمون آماری تجزیه مؤلفههای اصلی و جهت بررسی سهم هر یک از مولفههای (گویههای) استخراج شده از تحلیل رگرسیون چندگانه به روش گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد مهم‌ترین گویههای موثر در مهاجرت به‌ترتیب درآمد پایین، نبود بستر مناسب برای ازدواج جوانان و نبود شغل به‌ترتیب با میانگین رتبه 93/19، 88/19 و 81/19 میباشند. به نظر میرسد تضعیف ساختارهای اقتصادی و اجتماعی سبب میشود تا روستاییان برای به‌دست آوردن فرصتهای بهتر زندگی به مناطق شهری مهاجرت کنند، بنابراین مهم‌ترین مشکل این منطقه در سالهای آتی نبود نیروی کار جوان برای فعالیت در بخش کشاورزی و دامداری خواهد بود. بر اساس نتایج، درآمد پایین، نبود بستر مناسب برای ازدواج جوانان، نبود شغل و عدم اطمینان از آینده فرزندان بیشترین تاثیر را بر میزان مهاجرت به شهر دارد.
