فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی

با مروری بر پروژه­های توسعه روستایی در سطح جهان، به نظر می­رسد که همه ساله، بودجه­های هنگفتی صرف احداث شبکه­های آبیاری می­شود. اما اینکه تا چه اندازه این پروژه­ها به اهداف از پیش تعیین شده خود رسیده باشند، مشخص نیست. یکی از این طرح­ های عمرانی، پروژه احداث شبکه­های فرعی آبیاری و زهکشی گاوشان در استان کرمانشاه است. هدف از اجرای این طرح، ایجاد سیستم­های آبیاری تحت فشار، افزایش تولید در واحد سطح و ارتقاء درآمد بهره برداران، تبدیل زمین­های دیم به آبی، و افزایش تنوع کشت بوده است. هدف از این تحقیق، ارزشیابی کیفی شبکه آبیاری پایاب سدّ گاوشان بوده است. در این مطالعه، از دو روستای ماراب و الک با تکنیک­های PRA (قدم زدن، نقشه اجتماعی، نقشه منابع، ماتریس زوجی و مصاحبه گروه متمرکز) داده­های مورد نیاز جمع­ آوری گردید. به منظور اعتبار بخشی به یافته­ها، سعی شد از تکنیک­­های مختلف ارزیابی مشارکتی روستایی استفاده شود. روش نمونه­گیری پژوهش نیز با استفاده از نمونه­گیری نظری، صورت پذیرفت. بدین معنا که حجم نمونه تا رسیدن به مرحله اشباع نظری پیش رفت (حدود ۲۰ نفر از هر روستا). نتایج ارزشیابی نشان داد که این پروژه با سه مشکل عمده روبرو است: ۱) مشکلات مربوط به پیمانکار؛ ۲) مشکلات مربوط به برنامه­ریزی و نظارت؛ ۳) مشکلات مربوط به بهره­بردارن. همچنین نتایج نشان داد که اگر چه اجرای این طرح در منطقه، با مشکلاتی همراه بوده است، اما با این وجود، طرح توسعه سیستم­های آبیاری تحت فشار، به عنوان اولین طرح ملّی شبکه آبیاری که به طور متمرکز هدایت می­شود، توفیقات قابل توجهی داشته­است. به عنوان مثال، ارتقاء فرهنگ کشت آبی، مسدود شدن تعداد قابل توجهی از چاه­ها،  افزایش قیمت زمین­ها در منطقه، گرایش به کشت آبی و درآمد بیشتر برای کشاورزان از مزیت­های این طرح بوده­است.