هدف: این پژوهش برمبنای شناسایی، بررسی و سطح بندی مولفه‌های موثر در خوداشتغالی روستایی در استان آذربایجان شرقی به دنبال پاسخگویی به سوالات و اهداف زیر می‌باشد: مؤلفه‌های خوداشتغالی مهم در روستاهای استان آذربایجان شرقی کدامند؟، هر یک از مؤلفه‌های خوداشتغالی روستائی شناسایی شده، در چه سطحی قرار دارند؟، الگو یا مدل روابط مؤلفه‌های خوداشتغالی روستائیان چگونه است؟ و در نهایت سیاست‌ها و تصمیم‌های موثر برای توسعه و افزایش خوداشتغالی روستائیان چیست؟.
روش پژوهش: روش‌شناسی این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده که به صورت کیفی در قالب تکنیک مدل‌سازی ساختاری-تفسیری (ISM) اقدام به سطح‌بندی و تعیین روابط مؤلفه‌های خوداشتغالی تأثیرگذار در روستاها گردید. جامعۀ آماری این پژوهش شامل 34 نفر از افراد واجد شرایط از اساتید دانشگاهی و مدیران ارشد در سطح استان آذربایجان شرقی می‌باشد که در امر خوداشتغالی روستائیان صاحب‌نظر می‌باشند. بر اساس تئوری وارفیلد در مدل‌سازی ساختاری- تفسیری و ملاک خبرگی بر اساس دو شاخص میزان تجربۀ و سطح تحصیلات 13 نفر اعضای نمونۀ پژوهشی به عنوان خبرگان در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: یافته‌های این مدل نشان داد که چهار مؤلفه: زیرساخت‌های مناسب، تسهیل مقررات و فرآیندهای اداری، فرهنگ و روابط اجتماعی ، روحیه فردی و تربیتی، به عنوان عوامل پایه‌ای و مبنایی در مولفه‌های یازده‌گانه توسعۀ خوداشتغالی روستائیان استان آذربایجان شرقی می‌باشند.
نتیجه‌گیری: ایجاد زیرساخت‌ها و فراهم کردن امکانات مناسب در روستاها، تفویض اختیار به استان‌ها و تمرکز زدایی در برنامه‌ریزی روستاها، اصلاح و بازنگری قوانین و مقررات بازدارنده مرتبط با اشتغال روستائیان، فعال‌سازی میزهای تخصصی اقتصاد و اشتغال روستایی، ارائه آموزش‌های مهارتی به داوطلبان خوداشتغالی در روستاها از جمله نتایج و پیشنهادات کاربردی پژوهش هستند.
