دوره 18، شماره 53 - ( 11-1381 )
چکیده
رشته کوه البرز در گستره میان دشت دامغان و گرگان ساختاری مشابه یک نوار چین خورده ـ گسلیده از نوع نازک پوسته را با تمایل ساختاری به سمت جنوب ـ جنوب شرق داراست. گسلش راندگی و چین خوردگی مرتبط با آن از بارزترین سبک تغییرات ساختاری در آن است. رشته کوه البرز در این بخش، به دنبال فرارانش مجموعه دگرگونی گرگان بر روی توالی رسوبات پالئوزوئیکـ تریاس (درحاشیه غیرفعال کرانه جنوبی اقیانوس پالئوتتیس) در طی رویداد تصادمی سیمرین در تریاس پسین (تصادم خرد ورق ایران و توران) تکوین و در طول کوهزایی آلپ تکامل ساختاری یافته است. بررسی تحولات چینه‌ای ـ تکتونیکی تریاس تا عهد حاضر، در این بخش از البرز، با بهره‌گیری از الگوهای موجود برای رسوبگذاری در حوضه های فورلند، امکان تعیین سن نسبی مراحل تکامل ساختاری البرز را فراهم آورده است. این بررسی‌ها نشان داده‌اند که تکامل ساختاری البرز در این بخش در سه مرحله تریاس پسین ـ ژوراسیک زیرین (کوهزایی سیمرین)، کرتاسه پسین ـ پالئوسن پیشین (کوهزایی آلپ میانی) و نئوژن ( آلپ پسین) انجام شده است. هر مرحله با گسلش راندگی، الحاق ورقه‌های از رسوبات حوضه فورلند، بالا آمدگی و فرسایش در نوار کوهزایی البرز و پسروی دریا به سمت جنوب و رسوب نهشته‌های آواری همزمان با کوهزایی در حوضه فورلند همراه بوده است. به دنبال هر مرحله از فعالیت، با کاهش شدت تغییرات ساختاری پهنه مورد مطالعه وارد یک مرحله آرامش شده است. در این مرحله فرونشینی خمشی لیتوسفر در زیر بار وزن نوار کوهزایی، برقراری تعادل ایزوستازی، کاهش شدت فرسایش، پیشروی دریا به سمت شمال و تحکیم محیط دریایی برحوضه فورلند را همراه داشته است.
