دوره 18، شماره 46 - ( 2-1387 )
چکیده
گسل ترود واقع در110 کیلومتری جنوب دامغان با راستای تقریبی ENE-WSW در پایانه باختری خود راستای تقریبی EW به خود می‌‌گیرد. در این منطقه پایانه، ساخت‌هایی مشاهده می‌‌شود که نشان دهنده الگوی ویژه پایانه گسلهای راستالغز است. این ساخت‌ها از نظر راستا کلاً دو دسته می‌شوند:ساخت‌هایی با راستای تقریبی N-S که به طور عمده ساخت‌های فشارشی مانند راندگی‌ها و چینهای ماکروسکوپی با گرایش(vergence ) عمده به سوی باختر هستند و در سنگ‌های پالئوزوئیک و مزوزوئیک دیده می‌شوند. همراه با این ساخت‌ها، ساخت‌های برشی راست‌بر و عادی نیز با همین راستاها وجود دارند. همچنین ساخت‌های مزوسکوپی مانند ریز چین‌ها، برگوارگی‌ها و خطوارگی‌های مرتبط با ساخت‌های ماکروسکوپی جزء این گروه هستند. دسته دوم ساخت‌هایی با راستای میانگینNE-SW هستند که شامل چین‌هایی ملایم و راندگی‌های جوانتر هستند و در کل گرایشی به سوی جنوب نشان می‌دهند. این ساخت‌ها در سنگ‌های سنوزوئیک وجوانتر آشکارتر هستند. با این حال در سنگ‌های قدیمی‌تر نیز تغییرات ساختاری چشم‌گیر به وجود آورده‌اند. جهت رشته کوه ترود و گسل ترود، اصلی ترین سیمای ساختاری منطقه، نسبت به نیروهای حاصل از هم‌گرایی صفحه‌های عربستان- اوراسیا و فشارش وچرخش بلوک لوت و حرکات گسلهای پیرامون آن به گونه‌ای است که دگرریختی در رشته کوه مزبور به صورت ترافشارشی (transpression) است. جهت لغزش در این سیستم ترافشارشی در طول زمان دستخوش تغییراتی شده است که علت آن تغییر راستای محلی میدان تنش به واسطه چرخش‌ها و حرکات فوق بوده است. همانند بیش‌تر مناطق ترافشارشی، واتنش دربرخی نقاط این منطقه به دو مولفه برشی و فشارشی هم زمان یا در دو زمان مستقل از هم تقسیم (partitioning)شده است و ساخت‌های مربوطه به وجود آمده‌اند. ساخت‌های فرعی دیگری مانند شکستگی‌های نوع ریدل وP و چینهای منطبق بر الگوی زمین ساخت راستالغز(wrench tectonic) که جهاتی غیر از شمالی- جنوبی و/ یاشمال خاوری- جنوب باختری دارند مانند اغلب پهنه‌های برشی، در این منطقه نیز وجود دارند.
دوره 18، شماره 50 - ( 8-1384 )
چکیده
دامنه جنوبی البرز مرکزی ـ خاوری، متشکل از اجزا‌ی زمین‌ساختی متعددی است که در این مقاله معرفی و تحلیل شده‌اند. این منطقه شامل یک سامانه راندگی پیچیده در شمال و یک حوضه پیشانی وسیع در جنوب مرز مناطق ساختاری البرز ـ ایران مرکزی است. تغییر روند کمربند کوهستانی البرز از شمال باختری ـ جنوب خاوری به شمال خاوری ـ جنوب باختری (از شمال سمنان تا شمال اسفراین) سبب تشکیل دو انحنای مهم در آن شده است که در این‌جا با عنوان سین‌تکسیز1 نیشابور ـ اسفراین ـ شاهرود و سالینت2دامغان ـ سمنان ـ قزوین معرفی شده‌اند. براساس بررسی‌های انجام پذیرفته، شکل‌گیری و کارکرد سامانه‌های گسلی واقع در یک منطقه برشی چپ بر که از جنوب سمنان تا شمال گنبد کاووس گسترش یافته است، عامل ایجاد انحناهای یاد شده در بالا و نازک شدگی پهنای کمربند کوهستانی البرز در شمال بسطام پیشنهاد گردیده است. علاوه بر این دگرشکلی این منطقه برشی را حاصل توأم شدن مؤلفه‌های فشاری با مؤلفه‌های راستالغز چپ‌بر باید دانست که پژوهش‌های صحرایی و تحلیل ساز و کار ژرفی زمین‌‌‌لرزه‌ها آن‌ها را تأیید می‌کند.
