همایون حسین زاده صحاف،
دوره ۱۰، شماره ۳ - ( ۷-۱۳۸۹ )
چکیده
امروزه روند رهاسازی بچه ماهیان سفید در دریای خزر رو به افزایش است و رهاسازی قریب به ۲۰۰ میلیون قطعه بچه ماهی،عامل تولید و صیدی سالانه معادل ۱۷ هزار تن ماهی سفید در دریای خزر است. استفاده از انواع محرک‌های سیستم بویایی و تقویت‌کننده‌های حافظه نظیر مورفولین باعث تشدید فرایند به‌خاطرسپاری در ماهیان می‌شود به‌نحوی که روند بازگشت به محل‌های تولید مثلی و نوزادی را تسهیل می‌کند.این تحقیق به‌منظور بررسی تأثیر مورفولین بر ضریب بازگشت ماهی سفید از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۷ در مرکز تکثیر و پرورش شهید انصاری صورت پذیرفت. ماهیان مولد پس از انتقال به کارگاه (از رود خانۀ خشکرود) به‌صورت ترکیبی تکثیر شده و از لارو و بچه ماهیان حاصل برای انجام آزمایش‌ها استفاده گردید. به‌منظور تعیین بهترین دز مورفولین، تعداد ۵۴۸۰ قطعه بچه ماهی با وزن ۵-۴ گرم انتخاب و ۳ تیمار با سه غلظت ۲-۱۰×۵، ۵-۱۰×۵، ۷-۱۰× ۵ میلی‌گرم بر لیتر از مورفولین بر روی آن‌ها به‌کار رفته و حمام داده شدند. بچه ماهیان با روش تگ‌های الاستومر علامت‌گذاری و از طریق رودخانۀ خشکرود به دریای خزر رهاسازی شدند. برای صید ماهیان علامت‌گذاری شده درسال ۱۳۸۷ از تور سالیک استفاده گردید. در طول صید تعداد ۵۰۵عدد ماهی سفید صید گردید که از آن میان تعداد ۳۴ عدد واجد تگ‌های الاستومر بودند. نتایج کلی نشان دهندۀ افزایش معنی‌دار نرخ بازگشت به خانه۲ ماهی سفید به‌هنگام تأثیرپذیری از مورفولین (۳۲/۰ درصد) در مقایسه با شاهد (۰۹/۰ درصد) است (۰۰۱/۰P<) نرخ بازگشت به خانه برای همۀ نمونه‌های رهاسازی شده در مجموع۲۱/۰ درصد محاسبه شد. نتایج در زمینۀ تأثیرپذیری بچه ماهیان از مورفولین حاکی از اختلاف معنی‌دار در نرخ بازگشت به خانه است به‌طوری که غلظت ۵-۱۰×۵ میلی‌گرم بر لیتر به‌عنوان مؤثرترین دوز (با نرخ بازگشت ۶۲/۰ درصد) تعیین گردید (۰۰۱/۰P<). درعین حال غلظت
۲-۱۰×۵ میلی‌گرم بر لیتر مورفولین دارای نرخ بازگشت به خانه ۳۷/۰ درصد و برای غلظت ۷-۱۰×۵ نرخ بازگشت معادل ۱۵/۰ درصد است. در مجموع با استفاده از تکنیک تگ‌گذاری الاستومر، ضریب بازگشت شیلاتی۳ ناشی از تأثیرپذیری از مورفولین در ماهی سفید ۷/۶ در صد محاسبه گردید. با توجه به نتایج حاصل و بررسی نرخ بازگشت در طی دورۀ ۵ ساله رهاسازی ماهی سفید در کشور (۵ درصد ) می‌توان به‌کارگیری این ترکیب در کار گاه‌های تکثیر و بازسازی ذخایر ماهی سفید را پیشنهاد کرد.
