بهزاد رایگانی، سوسن براتی، منا ایزدیان،
دوره 8، شماره 4 - ( 11-1399 )
چکیده
تغییر اقلیم بهعنوان یکی از مهمترین چالشهای محیطزیستی قرن حاضر، تأثیرات عمیقی بر اکوسیستمهای آبی ازجمله تالابها دارد. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر تغییر اقلیم بر سه تالاب پیراحمدکندی، ناور و زاویه سفلی در شهرستان چالدران (آذربایجان غربی) طی دوره ۱۹۸۴ تا ۲۰۲۳ است. به این منظور، دادههای اقلیمی پایگاه TerraClimate و خروجی مدلهای CMIP6 تحت چهار سناریوی انتشار گردآوری شد. جهت ارزیابی تغییرات سطح آب، تصاویر ماهوارهایLandsat، Sentinel-2 و دادههای JRC/GSW پردازش گردید. مساحت سالانه تالابها استخراج و با پارامترهای اقلیمی (دما، بارش، تبخیر و تعرق واقعی و آب معادل برف) از طریق تحلیل سریهای زمانی، همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره مقایسه شد. همچنین، با استفاده از روش عامل تغییر در ریزمقیاسنمایی دادههای اقلیمی، تغییرات احتمالی تا ۲۰ سال آینده پیشبینی گردید.
نتایج حاکی از آن است که افزایش دما و تبخیر و تعرق، مهمترین عوامل کاهش سطح تالابها بودهاند. تالاب پیراحمدکندی بیش از ۲۷٪ و ناور حدود ۲۰٪ از مساحت خود را از دست دادهاند، در حالی که در زاویه سفلی به دلیل دخالتهای انسانی و ورود پساب کشاورزی، الگوی کاهش فصلی و نامنظمی مشاهده میشود. پیشبینیها نشان میدهد روند افت سطح، بهویژه در دو تالاب اول ادامه خواهد یافت و ممکن است پیامدهایی همچون تشدید خشکسالی، کاهش تنوع زیستی و افت کیفیت آب را به دنبال داشته باشد. نتایج پژوهش بر ضرورت تدوین سیاستهای پایدار مدیریت منابع آب، کنترل تبخیر و تعرق و در نظر گرفتن اثرات انسانی در برنامههای حفاظتی تأکید دارد. بهرهگیری از مدلهای هیدرولوژیکی پیشرفته و ترکیب دادههای سنجش از دور با روشهای یادگیری ماشین نیز میتواند به ارائه راهکارهای مؤثرتر در حفاظت از تالابها کمک کند.
