سامانه نشریات علمی

 در دهه های اخیر مخاطرات محیطی اعم از طبیعی و انسانی (مانند زلزله، سیل، حرکات دامنه ای، یخبندان، طوفان شن، آتش سوزی، بحران های اجتماعی، و ... ) از جمله کشاکش هایی است که عرصه های فضایی جهان در سطوح مختلف ملی، منطقه ای، شهری و روستایی با آن رو به رو هستند و سالانه هزینه های کلانی هم متحمل می شوند. اکنون مخاطرات محیطی جزو ویژگی های هر مکان شده است. برای هر نوع فعالیت بویژه برنامه ریزی فضایی (آمایش سرزمین) که سرلوحه فعالیت های عمرانی، اقتصادی، و اجتماعی کشور ایران است باید اول ویژگی و پراکندگی فضایی این مخاطرات شناسایی شود. اشراف کامل به پراکندگی فضایی این مخاطرات مهمترین کمک به برنامه ریزی فضایی  سرزمین می باشد.

          قطب علمی تحلیل فضایی مخاطرات محیطی به عنوان یکی از مراکز علمی – پژوهشی در چارچوب وظایفش در این ارتباط گام های اساسی برداشته است. انتشار نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی هم به عنوان بستری برای تضارب اندیشه ها و آراء پژوهشگران از جمله این اقدامات است. این نشریه ، با محوریت موضوعی تبیین فضایی مخاطرات بعنوان یکی از مهمترین مولفه های اثرگذار برنامه ریزی فضایی (آمایش سرزمین)، کوشش دارد زمینه ای را فراهم سازد تا متخصصین علوم مرتبط، اندیشه و آرای خود را در این زمینه برای توسعه علم و ارتقاء فعالیت های توسعه ای بویژه در سطح کشور ایران ارایه نمایند. بر این اساس، فعالیت های نشریه در چارچوب محورهای زیر تعریف شده است:

• تبیین مبانی تئوریکی و فلسفی مخاطرات محیطی و نظریه پردازی در این زمینه؛
• تبیین روش شناسی پژوهش مخاطرات محیطی؛
• شناسایی مخاطرات محیطی و تحلیل فضایی آنها؛
• تبیین روند های موثر در وقوع مخاطرات محیطی؛
• آینده پژوهی مخاطرات محیطی؛
• ارزیابی و ارزشیابی فعالیت های توسعه و آمایش در زمینه مخاطرات محیطی؛
• تبیین راههای ارزیابی و تعدیل مخاطرات محیطی و روش های سازگاری با آنها.
• اصول اخلاقی انتشار مقاله
  
  سیاست­های اخلاقی نشریه «تحلیل فضایی مخاطرات محیطی » به­ طور عمده براساس اصول کمیته بین­ المللی اخلاق نشر (Cope) و رعایت منشور اخلاقی نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری بنا نهاده شده است.
  
  ۱. وظایف ناشر
  ۱-۱. نشریه متعهّد است تصمیمات گرفته­ شده درباره مقالات ارسالی را فقط براساس قضاوت­ های تخصّصی و حرفه­ ای انجام دهد و از علایق شخصی بپرهیزد.
  ۱-۲. نشریه متعهّد به حفظ سوابق دانشگاهی و پژوهشی است.
  ۱-۳. نشریه رعایت اصول اخلاقی سردبیر، دبیران علمی، هیات تحریریه و داوران را به­ طور منظّم کنترل می ­کند.
  ۱-۴. نشریه خود را متعهّد می­ داند تا اطمینان حاصل کند که زمینه­ های تبلیغ، چاپ مجدّد یا سایر درآمدهای تجاری هیچ تأثیری بر تصمیمات هیات تحریریه نخواهد داشت.
  ۱-۵. نشریه حداکثر توان خود را به­ کار خواهد بست تا در راستای ترویج استانداردهای اخلاق، به­ ویژه برای پژوهشگران جوان آموزش و مشاوره گسترده­ ای ارائه دهد و درصورت اثبات هرگونه تخلّف پژوهشی، با آن برخورد کند.
  
  ۲. وظایف سردبیر و دبیران علمی
  ۲-۱. داوری: سردبیر باید اطمینان حاصل کند که روند داوری منصفانه، بی­ طرفانه و به­ موقع است. مقاله­ های پژوهشی به­ طور معمول باید حداقل دو داور خارجی و مستقل داشته باشد و درصورت نیاز، سردبیر باید به‌دنبال داوران بیشتری باشد. سردبیر برای داوری باید متخصّصانی را انتخاب کند که تخصّص مناسبی در حوزه مربوطه دارند و از انتخاب جهت­ دار داور به ­نفع یا به­ ضرر نویسنده یا نویسندگان خودداری کند.
  ۲-۲. برخورد عادلانه: دبیران علمی باید محتوای فکری مقالات ارسالی را بدون درنظرگرفتن نژاد، جنسیت، گرایش جنسی، باورهای مذهبی، قومی، شهروندی یا گرایش سیاسی نویسندگان ارزیابی کنند.
  ۲-۳. معیارهای مجلّه: سردبیر حق ندارد برای افزایش رتبه نشریه، شاخص ­های آن را به­ طور مصنوعی افزایش دهد. به­ طور خاص، سردبیر نباید نویسندگان را مجبور کند تا به مقالات نشریه ­اش ارجاع دهند؛ مگر به‌دلایل علمی آشکار.
  ۲-۴. محرمانه ­بودن: سردبیر موظّف است از محرمانه­ بودن تمام مطالب ارسال­ شده به نشریه و تمامی ارتباطات با داوران حفاظت کند، مگر اینکه موافقت دو طرف نویسندگان و داوران را جلب کند. در شرایط استثنائی که مقاله مشکوک به تخلّف علمی باشد، سردبیر می­ تواند با مشورت با ناشر، اطّلاعات محدودی را با سردبیران مجلاّت دیگر درمیان بگذارد.
  
  ۳. وظایف داوران
  ۳-۱. سهم دبیران در تصمیم ­گیری: داوران جزء اصلی جامعه رسمی علمی هستند و در کانون روش علمی قرار می­ گیرند. حسّ وظیفه ­شناسی آن­ها به تولیدات سالم علمی منجر می ­شود؛ درصورتی­که دبیران تشخیص دهند که داوری ازنظر کیفیّت یا زمان بررسی ضعیف است، موظّف هستند مراتب را به سردبیر اطّلاع دهند تا سهم آن­ها در فرایند داوری کاهش یابد.
  ۲-۳. محرمانه­ بودن: هر مقاله­ای که برای داوری ارسال می ­شود، باید به­ مثابه سندی محرمانه تلقّی شود. داوران نباید اطّلاعات مربوط به مقاله را با دیگری درمیان بگذارند و یا به­ طور مستقیم بدون اجازه از سردبیر با نویسنده تماس بگیرند؛ همچنین داوران نباید موادّ منتشرنشده نسخۀ ارسالی مقاله را بدون رضایت کتبی نویسنده در پژوهش یا پژوهش­ های خود استفاده کنند. اطّلاعات و افکاری که در طی داوری حاصل می­ شود نیز محرمانه هستنند و داور نمی­تواند از آن برای منافع شخصی استفاده کند.
  ۳-۳. هشدار به مسائل اخلاقی:داور باید به مسائل اخلاقی احتمالی در مقاله ازجمله هر شباهت قابل توجّه یا هم­پوشانی بین مقاله تحت داوری و سایر مقالات منتشرشده که داور از آن­ها آگاهی دارد، توجّه داشته باشد و این را نیز به سردبیر اطّلاع دهد. هر مشاهده­، نتیجه­ گیری یا استدلالی را که پیش­تر گزارش شده است باید ارجاع داده شود.
  ۴-۳. استانداردهای اهداف و منافع رقابتی: داوری باید به­ طور عینی انجام گیرد؛ داوران باید از هرگونه جهت‌گیری شخصی که ممکن است در مقاله رخ دهد، آگاه باشند و هنگام بررسی مقاله، آن را درنظر بگیرند. انتقاد شخصی از نویسنده صحیح نیست. داوران باید نظرات خود را با استدلال بیان کنند.
  اگر داوران متوجّه شوند مقاله­ای پتانسیل تضاد منافع حاصل از روابط رقابتی، مشارکتی یا سایر ارتباطات با نویسندگان، شرکت­ها یا مؤسّسات مرتبط با مقالات را دارند، باید پیش از موافقت برای داوری مقاله با سردبیر مشورت کنند.
  اگر داوری پیشنهاد کند که نویسنده باید به کار داور (یا همکارانش) ارجاع دهد، این امر باید با دلایل علمی واقعی همراه باشد و نه با هدف افزایش شمارگان استنادکننده یا تقویت شمار مشاهدات کار آن­ها.
  
  ۴. وظایف نویسندگان
  ۴-۱. استانداردهای گزارش­ نویسی:نویسندۀ گزارش پژوهشی اصیل باید گزارشی دقیق از کار انجام ­شده و همچنین بحثی عینی از اهمّیت آن را ارائه دهد. عنوان­هایی که در راهنمای نویسندگان آمده است باید در این مقاله دقیق ارائه شوند. مقاله باید حاوی جزئیات و ارجاعات کافی باشد تا اجازه دهد دیگران کار وی را تکرار کنند. عبارت­ های گول­ زننده یا جملاتی که آگاهانه نادرست تنظیم می­شوند، رفتار غیر اخلاقی و غیر قابل قبولی هستند. مقاله­ های حرف ه­ای و مروری نیز باید دقیق و عینی باشند و آثار منتخب «نظریه» باید به‌طور کاملاً مشخّص شوند.
  ۴-۲. دسترسی و حفظ داده: ممکن است نویسندگان بخواهند داده­ های پژوهش را که مقالۀ آن­ها به آن وابسته است برای داوری مقاله و/ یا مطابقت با نیازهای داده­های باز در مجله، ارائه دهند. نویسنده باید چنین داده‌هایی را تا چند سال پس از چاپ مقاله حفظ کند و آمادگی داشته باشد تا دسترسی عموم را برای چنین داده­هایی امکان­پذیر سازد. نویسندگان می­ توانند با مراجعه به راهنمای نویسندگان مجلّه، به جزئیات بیشتر دسترسی داشته باشند.
  ۴-۳. اصالت و تأیید منابع: نویسندگان باید اطمینان حاصل کنند که از همۀ آثار اصیل، به­ طور کامل استفاده کرده ­اند و آن­ها را به­ طور مناسب ارجاع داده یا نقل­ قول کرده ­اند.
  قدردانی مقاله از کار دیگران همیشه باید انجام گیرد. نویسنده باید نوشته­ هایی را که بر کار گزارش ­شده تأثیر گذاشته ­اند، ذکر کند و متن مناسب آن را در پیشینۀ علمی بزرگ­تری قرار دهد. اطّلاعاتی مانند مکالمه، مکاتبه یا بحث با اشخاص ثالث، نباید بدون اجازه صریح و کتبی از منبع، مورد استفاده قرار گیرد یا گزارش شود.
       ارائۀ مقاله دیگری به­ عنوان مقاله خود، کپی­ کردن یا تغییر نوشتار بخش­های اساسی مقالۀ دیگران (بدون ذکر نام) و ادّعای خودی­ بودن نتایج پژوهش­های دیگران به ­وضوح سرقت ادبی به­ شمار می­ روند و همۀ آن­ها به‌منزله رفتار غیر اخلاقی و ناپسند شناخته می­ شوند.
  ۴-۴. چاپ هم­زمان، چندگانه یا اضافی:به­ طور کلّی نویسنده نباید مقاله خود را به بیش از یک نشریه ارسال کند. ارسال هم­زمان مقاله مشابه به بیش از یک نشریه رفتاری غیر اخلاقی و ناپسند است. به­ طور کلّی، نویسنده نباید مقاله­ ای را که قبلاً در مجلّه دیگری چاپ شده است، به نشریه دیگری ارسال کند؛ جز به‌صورت چکیده یا به ­منزله بخشی از سخنرانی منتشرشده یا پایان ­نامه دانشگاهی یا به­ مثابه پیش­ نویسی الکترونیکی.
  ۴-۵. نویسنده مقاله: نویسندگان مقاله باید محدود به کسانی باشند که سهم قابل توجّهی در مفهوم­ سازی، طرّاحی، اجرا یا تفسیر مطالعات گزارش­ شده دارند. همه کسانی که سهم قابل توجّهی داشته­ اند باید به­ منزله همکار ذکر شوند.
       اگر افرادی در برخی از جنبه­ های مقاله (مانند ویرایش زبان یا نگارش پزشکی) مشارکت داشته باشند، باید در بخش تشکّر و قدردانی کمک آن­ها مشخّص شود.
       نویسنده مسئول مقاله باید اطمینان حاصل کند که همۀ نویسندگان همکار در مقاله ذکر شده ­اند و نام نویسندۀ دیگری درمیان نویسندگان وجود ندارد. همۀ نویسندگان باید نسخه نهایی مقاله را مشاهده و تأیید کنند و موافقت خود را برای انتشار آن اعلام نمایند.
       از نویسندگان انتظار می­ رود پیش از ارسال مقاله، به ­دقّت فهرست و ترتیب نویسندگان را بررسی کنند و در زمان ارسال اصلی، فهرست معیّنی از نویسندگان را ارائه دهند. تنها در شرایط استثنائی که نویسنده درخواست کتبی خود را آشکارا اعلام می­کند سردبیر (در حیطه اختیار خود) می­تواند نویسنده­ای را اضافه، حذف یا بازنویسی کند. در این شرایط همه نویسندگان باید موافقت خود را با هرگونه افزودن، حذف یا تغییر ترتیب نویسندگان اعلام کنند.
       همه نویسندگان در برابر کارشان مسئول هستند. هر نویسنده­ای باید درمقابل پرسش­ های مربوط به صحّت و دقّت هر بخش از پژوهش پاسخگو باشد.
  ۴-۶. خطرات و موضوعات مربوط به انسان و حیوان: اگر پژوهشی از موادّ شیمیایی، روش­ ها یا تجهیزاتی استفاده کند که در طی استفاده خطرات غیر عادّی داشته باشند، نویسنده باید آن را در مقاله به ­روشنی بازگو کند.
  اگر در پژوهشی از حیوانات یا انسان­هایی استفاده شده است، نویسنده باید با عباراتی نشان دهد که تمام روش ­ها با توجّه به قوانین مربوطه و دستورالعمل­ های سازمانی انجام شده است و کمیته­ های نهادی مناسب، آن­ها را تأیید کرده­ اند. نویسنده باید با عباراتی مشخّص کند که از آزمایش با افراد انسانی اطّلاع داشته است. حریم خصوصی افراد همواره باید محترم شمرده شود.
       نویسنده باید اطمینان حاصل کند که پژوهش را براساس آیین­ نامه اخلاق انجمن جهانی پزشکی (اعلامیه هلسینکی) برای آزمایشات مربوط به انسان انجام داده است. تمام آزمایشات حیوانی باید با دستورالعمل ARRIVE مطابقت داشته باشند و باید مطابق با قانونUK (Procedures of Scientific Procedures) ۱۹۸۶ حیوانات و دستورالعمل مربوطه یا EU Directive ۲۰۱۰/۶۳ / EU برای حفاظت از حیوانات استفاده شود.
  ۴-۷. هشدار دربارۀ خطاهای بنیادی: هنگامی­که نویسنده ­ای خطا یا اشتباه فاحشی را در پژوهش منتشرشده ­اش کشف ­کند، وظیفه دارد آن را به­سرعت به سردبیر یا ناشر مجلّه اطّلاع دهد و به صلاح­ دید سردبیر برای حذف یا اصلاح مقاله با وی همکاری کند. اگر سردبیر یا ناشر از طریق شخص سومی از اشتباه ­های اثر منتشرشده ­ای اطّلاع حاصل کنند، نویسنده وظیفه دارد برای ارائه مدارک با سردبیر همکاری کند.
  ۴-۸. حدود آشکارسازی تصویر: در یک تصویر نمی­توان ویژگی خاصّی را واضح، مبهم، جابه ­جا، حذف یا معرّفی کرد، ولی می­توان اگر و مادامی­ که هیچ اطّلاعاتی از تصویر اصلی مبهم یا حذف نشود، تنظیمات مربوط به روشنایی، مغایرت یا تعادل رنگ را در آن انجام داد. دستکاری تصاویر برای وضوح بهتر پذیرفته­شده است، امّا دستکاری برای اهداف دیگر می­تواند به­ مثابه تخلّف از اخلاق علمی قلمداد شود.