دوره 10، شماره 3 - ( 7-1402 )
جلد 10 شماره 3 صفحات 52-31 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Darouei P, zeaiean P, Azizpour F, Riahi V. Spatial zoning of wheat and barley cultivation in agricultural lands exposed to water scarcity
Case study: Lenjanat region in Isfahan province. Journal of Spatial Analysis Environmental Hazards 2023; 10 (3) :31-52
URL: http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-3415-fa.html
URL: http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-3415-fa.html
دارویی پرستو، ضیائیان فیروزآبادی پرویز، عزیزپور فرهاد، ریاحی وحید. پهنه بندی فضایی کشت گندم و جو در اراضی کشاورزی در معرض بحران آب مورد مطالعه: ناحیه سنتی لنجانات اصفهان. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. 1402; 10 (3) :31-52
1- جهاد دانشگاهی ، parastoodarouei@gmail.com
چکیده: (2649 مشاهده)
فعالیتهای کشاورزی به عنوان یکی از محورهای اساسی رشد و توسعه و جزئی از فرایند توسعه روستایی، تضمین کننده حیات اقتصادی بسیاری از روستاهای کشور بوده که در سالهای اخیر تحت تاثیر بحران کم آبی و محدودیتهای سایر منابع تولید قرار گرفته و پایداری و حیات سکونتگاههای روستایی را با چالشهای جدی مواجه ساخته است. در همین راستا ساماندهی الگوی کشت یا تدوین الگوی کشت بهینه یک امر ضروری در جهت نیل به اهداف توسعه پایدار کشاورزی و روستایی ایران به شمار می رود. برای نیل به این هدف باید کشت محصولات کشاورزی متناسب با ظرفیتها و قابلیتهای منابع تولیدی به خصوص منابع آبی و در راستای توازن بخشی به فضا باشد. بنابراین تعیین توزیع فضایی مناسب اراضی برای کشت انواع محصولات، از پایه های اصلی اجرای طرحهای تدوین الگوی کشت بهینه می باشد. بر همین اساس، در این پژوهش با استفاده از روشهای تصمیم گیری چند معیاره، به تهیه نقشه های تناسب محصولات عمده کشاورزی در 10 کیلومتری دو طرف حاشیه رودخانه زاینده رود در ناحیه سنتی لنجانات که درمعرض بحران فزاینده آب قرار گرفته اند، پرداخته شد. بدین ترتیب، ابتدا نیازهای زراعی- بوم شناختی دو محصول عمده ناحیه (گندم و جو) تعیین گردید و برای هر گیاه زراعی، نقشه های معیار با استفاده از نرم افزار ArcGIS طبقه بندی شدند. لایه های رقومی با اختصاص وزن به دست آمده از روش تحلیل سلسله مراتبی و با استفاده از روش وزندهی جمعی ساده رویهم گذاری و تلفیق شدند و در نهایت کار پتانسیل سنجی و پهنه بندی اراضی در چهار طبقه از نامناسب تا خیلی مناسب برای کشت گندم و جو انجام شد. نتایج حاصل از نقشه میزان تناسب اراضی نشان داد که مجموعا 6/90 درصد و 4/91 درصد از اراضی کشاورزی محدوده بهترتیب برای کشت گندم و جو بسیار مناسب و نسبتاً مناسب است. مناطق شمالی و شرقی محدوده، واقع در شهرستان فلاورجان و بخش شمالی شهرستان مبارکه، مناسبترین مناطق برای کشت گندم و جو هستند و هر چه از سمت شمال و شرق به طرف غرب محدوده پیش می رویم، از میزان استعداد مناطق کشت گندم و جو کاسته می شود. بافت نامناسب خاک، عمق کم خاک، شیب بالا و زهکشی پایین از مهمترین عوامل محدودکننده کشت گندم و جو در این مناطق هستند. همچنین، نتایج این مطالعه نشان داد که پهنه بندی مناسب اراضی (با هدف تناسب اراضی با الگو کشت) می تواند با بهینه سازی ساختار فضایی کشت محصولات زراعی، زمینه را برای توازن بخشی فضایی فراهم سازد.
واژه‌های کلیدی: پهنه بندی فضایی، الگوی کشت بهینه، روشهای تصمیم گیری چند معیاره، روش وزن دهی جمعی ساده، لنجانات.
فهرست منابع
1. اداره کل آمار و اطلاعات. 1379. سامانه مدیریت اطلاعات جغرافیایی کشاورزی استان همدان، انتشارت وزارت کشاورزی، معاونت برنامه ریزی و بودجه، اداره کل آمار و اطلاعات، تهران.
2. امامی حیدری، حامد؛ هادی جعفری و غلام حسین کرمی. 1393. نقش مدیریت کشاورزی در تداوم جریان زاینده رود. پژوهش‌های آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، 28(6) :1095-1106.
3. امینی فسخودی، عباس و مهرنوش میرزایی. 1392. پیامدهای بحران کم‌آبی و خشک شدن زاینده‌رود در مناطق روستایی (مطالعه موردی: جلگه براآن در شرق اصفهان). توسعه محلی، 5(2): 157-180.
4. پاکپور ربطی، احمد؛ علی اصغر جعفرزاده؛ فرزین شهبازی و پرویز عماری. 1392. ارزیابی اراضی مستعد برای تعدادی از محصولات کشاورزی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در مناطقی از استان آذربایجان غربی. دانش آب و خاک (دانش کشاورزی)، 23(1): 165-17.
5. پورطاهری، مهدی؛ عبدالرضا رکن الدین افتخاری و علی اصغر سوادی مالیدره. 1393. پیامدهای اجتماعی و اقتصادی تغییر الگوی کشت و نقش آن در توسعه ی روستایی مطالعه موردی: تغییر الگوی کشت برنج به مرکبات در دهستان بالاتجن استان مازندران. جغرافیا و توسعه، 12(35): 217- 232.
6. دارویی، پرستو. 1398. تحلیل فضایی الگوی کشت نواحی روستایی لنجانات، رساله دکتری، دانشگاه خوارزمی تهران.
7. دفتر کل آمار و فن آوری اطلاعات. 1381. سامانه مدیریت اطلاعات جغرافیایی کشاورزی استان قم، انتشارت وزارت کشاورزی، معاونت برنامه ریزی و بودجه، دفتر کل آمار و فن آوری اطلاعات، تهران.
8. ریاحی، وحید؛ پرویز ضیائیان فیروزآبادی، فرهاد عزیزپور و پرستو دارویی. 1398. تعیین و بررسی سطح زیرکشت محصولات زراعی در ناحیه لنجانات با استفاده از تصاویر ماهواره ای. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 19(52): 147-169.
9. ریاحی، وحید؛ پرویز ضیائیان فیروزآبادی، فرهاد عزیزپور و پرستو دارویی. 1398. عوامل موثر بر ناپایداری الگوی کشت در ناحیه لنجانات. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 8(4): 139-168.
10. طاهرخانی، مهدی و داریوش رحمانی. 1385. تحلیلی بر تخصصی شدن الگوی کشت و نقش آن در توسعه روستایی نمونه موردی: کشت توت فرنگی در منطقه ژاورود مریوان. برنامه ریزی و آمایش فضا، 10(1): 81-102.
11. علیان، علی. 1377. آشنایی با منطقه لنجانات، انتشارات نقش خورشید، اصفهان.
12. علیجانی، بهلول و رضا دوستان. 1385. تعیین نواحی مستعد کشت زرشک در استان خراسان جنوبی با استفاده از GIS. جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 8: 13-33.
13. فرج زاده اصل، منوچهر و عباس تکلوبیغش. 1380. ناحیه بندی اگروکلیمایی استان همدان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی با تأکید بر گندم دیم.، پژوهش های جغرافیایی، 41: 93-106.
14. قدسی پور، حسن. 1384. فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). چاپ چهارم. انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.
15. کاظمی، حسین. 1392. پهنه بندی زراعی بوم شناختی اراضی کشاورزی شهرستان گرگان جهت کشت جولخت بر اساس منطق بولین. تولیدات گیاهان زراعی، 6(4): 165-185.
16. کاظمی، حسین. 1393. پهنه‌بندی بوم‌شناختی اراضی کشاورزی شهرستان گرگان جهت کشت آفتابگردان. پژوهش‌های تولید گیاهی، 21(1): 25-47.
17. کاظمی، حسین؛ زین العابدین طهماسبی سروستانی؛ بهنام کامکار؛ شعبان شتایی و سهراب صادقی، سهراب. 1395. تدوین الگوی کشت بهینه برای استان گلستان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی، پژوهش های آبخیزداری، 110: 88-106.
18. گیوی، جواد. 1376. ارزیابی کیفی تناسب اراضی برای نباتات زراعی و باغی، مؤسسه تحقیقات خاک و آب. نشریه فنی شماره 1015.
19. گیوی، جواد. 1377. ارزیابی، کیفی، کمی و اقتصادی تناسب و تعیین پتانسیل تولید اراضی برای محصولات منطقه فلاورجان اصفهان، مؤسسه پژوهش های برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی.
20. محمدیان، فرشاد؛ ناصر شاه نوشی فروشانی؛ محمد قربانی و حسن عاقل. 1389. تدوین الگوی زراعی پایدار در دشت فریمان تربت جام. اقتصاد کشاورزی (اقتصاد و کشاورزی)، 4(2): 1-41.
21. مرکز آمار ایران. 1395. جمعیت برحسب جنس، سن و وضعیت سکونت برحسب تفکیک استان و شهرستان براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395. https://www.amar.org.ir
22. مرکز آمار ایران. 1395. تعداد بهره برداری و مساحت زمین بهره برداری های با زمین برحسب نوع کشت و شهرستان: آبان 1393، سالنامه آماری استان اصفهان 1395. https://salnameh.sci.org.ir
23. مالچفسکی، یاچک. 1395. سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری، اکبر پرهیزکار و عطا غفاری گیلانده. چاپ چهارم. انتشارات سمت، تهران.
24. مطیعی لنگرودی، حسن. 1384. جایگاه کشاورزی در روستاهای دره ای غرب شهرستان مشهد، تنگناها و راهکارها. جغرافیا و توسعه، 3(5): 5-24.
25. نصرالهی، نیلوفر؛ حسین کاظمی؛ بهنام کامکار و سهراب صادقی. 1395. ارزیابی زراعی بوم شناختی اراضی شهرستان آق قلا (استان گلستان) جهت کشت گندم دیم با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. نشریه زراعت، 110: 83-94.
26. نویدی، میرناصر؛ جواد سیدمحمدی؛ سیدرضا سیدجلالی؛ علی زین الدینی؛ اصغر فرج نیا؛ غلامرضا زارعیان؛ نورایر تومانیان؛ شاهرخ فاتحی؛ مهناز اسکندری و بهاره دلسوز. 1401. ارزیابی تناسب اراضی برای کشت گندم در دشتهای آبی ایران. پژوهش های خاک، 36(2): 127-145.
27. وفا، پروانه؛ مهرشاد براری؛ یاسر علی زاده و مرزبان فرامرزی. 1397. پهنه بندی بوم شناختی زراعی گندم آبی با استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی و مدل تحلیل سلسله مراتبی در استان ایلام. کشاورزی بوم شناختی، 8(1): 61-74.
28. یوسفی فاتح، مهرداد؛ حسین آقامحمدی زنجیرآباد و سعید بهزادی. 1395. مدل سازی مکان مند الگوی بهینه کشت با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی و سیستم های اطلاعات مکانی: مورد دشت اسدآباد. مهندسی نقشه برداری و اطلاعات مکانی،7(2): 13-24.
29. Bhagat, R.M.; S. Singh; C. Sood; R.S. Rana; V. Kalia; S. Pradash; W. Immerzeel, and B. Shrestha. 2009. Land suitability analysis for cereal production in Himachal Pradash (India) using Geographical Information System. Journal of the Indian Society of Remote Sensing, 37(2): 233-240.
30. Ceballos-Silva, A., and J. Lopez-Blanco. 2003. Delineation of suitable areas for crops using a Multi-Criteria Evaluation approach and land use/cover mapping: a case study in Central Mexico. Agricultural Systems, 77(2): 117-136.
31. Chen, H.S.; G. S Liu; Y.F Yang; X.F. Ye, and S.H.I. Zhou. 2010. Comprehensive evalution of tobacco ecological suitability of Henan province based on GIS. Agriculture science in chine. 9(4): 583-592.
32. Ghafari A.; H.F. Cook, and H.C. Lee. 2000. Integrating climate, soil and crop information: a land suitability study using GIS. In Proceeding of 4th International Conference on Integration GIS and Environmental Modeling (GIS/EM4): Problems, Prospects and Research Needs, Banff, Alberta, Canada, September (pp. 2-8).
33. Hao, L.; X. Su; V.P.Singh, and O.O. Ayantobo. 2017. Spatial Optimization of Agricultural Land Use Based on Cross-Entropy Method. Entropy, 19(11): 592.
34. Khan, M. R.; C.A. De Bie; H. Van Keulen; E.M.A. Smaling, and R. Real. 2010. Disaggregating and mapping crop statistic using hypertemporal remote sensing. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 12(1): 36-46.
35. Martin, D., and S. K. Saha. 2009. Land evaluation by integrating remote sensing and GIS for cropping system analysis in a watershed. Current Science, 96(4):569-575.
36. Samanta, S.; B. Pal, and D.K. Pal. 2011. Land suitability analysis for rice cultivation based on multi-criteria decision approach through GIS. International Journal of Science and Emerging Technologies, 2(1): 12-20.
37. Sharifi, M.A., and M.V. Herwijnen .2002. Spatial Decision Support Systems, Lecture Series, International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation (ITC).
38. Sys, C.; E. Van Ranst, J. Debaveye, and F. Beernaert. 1991. Land evaluation. Part I: Principles in land evaluation and crop production calculations. Agricultural Publications n° 7, General Administration for Development Cooperation (GADC), Brussels, Belgium.
39. Sys C., E. Van Ranst, J. Debaveye, and F. Beernaert. 1991. Land evaluation, Part II: Method in Land evaluation. Agricultural Publications n° 7, Administration for Development Cooperation (GADC), Brussels, Belgium.
40. Sys C., E. Van Ranst, and J. Debaveye and F. Beernaert. 1993. Land evaluation, Part: III, Crop Requirement. Agricultural Publications n° 7, Administration for Development Cooperation (GADC), Brussels, Belgium, 191 p.
41. Wang, D.C.; C.J. Li; X.Y. Song; J.H. Wang; X.D. Yang; W.J. Huang; J.Y.Wang, and J.H. Zhou. 2011. Assessment of land suitability potentials for selecting winter wheat cultivation areas in Beijing, China, using RS and GIS. Agricultural Sciences in China, 10(9): 1419-1330.
42. Bhagat, R.M.; S. Singh; C. Sood; R.S. Rana; V. Kalia; S. Pradash; W. Immerzeel, and B. Shrestha. 2009. Land suitability analysis for cereal production in Himachal Pradash (India) using Geographical Information System. Journal of the Indian Society of Remote Sensing, 37(2): 233-240.
43. Ceballos-Silva, A., and J. Lopez-Blanco. 2003. Delineation of suitable areas for crops using a Multi-Criteria Evaluation approach and land use/cover mapping: a case study in Central Mexico. Agricultural Systems, 77(2): 117-136.
44. Chen, H.S.; G. S Liu; Y.F Yang; X.F. Ye, and S.H.I. Zhou. 2010. Comprehensive evalution of tobacco ecological suitability of Henan province based on GIS. Agriculture science in chine. 9(4): 583-592.
45. Ghafari A.; H.F. Cook, and H.C. Lee. 2000. Integrating climate, soil and crop information: a land suitability study using GIS. In Proceeding of 4th International Conference on Integration GIS and Environmental Modeling (GIS/EM4): Problems, Prospects and Research Needs, Banff, Alberta, Canada, September (pp. 2-8).
46. Hao, L.; X. Su; V.P.Singh, and O.O. Ayantobo. 2017. Spatial Optimization of Agricultural Land Use Based on Cross-Entropy Method. Entropy, 19(11): 592.
47. Khan, M. R.; C.A. De Bie; H. Van Keulen; E.M.A. Smaling, and R. Real. 2010. Disaggregating and mapping crop statistic using hypertemporal remote sensing. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 12(1): 36-46.
48. Martin, D., and S. K. Saha. 2009. Land evaluation by integrating remote sensing and GIS for cropping system analysis in a watershed. Current Science, 96(4):569-575.
49. Samanta, S.; B. Pal, and D.K. Pal. 2011. Land suitability analysis for rice cultivation based on multi-criteria decision approach through GIS. International Journal of Science and Emerging Technologies, 2(1): 12-20.
50. Sharifi, M.A., and M.V. Herwijnen .2002. Spatial Decision Support Systems, Lecture Series, International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation (ITC).
51. Sys, C.; E. Van Ranst, J. Debaveye, and F. Beernaert. 1991. Land evaluation. Part I: Principles in land evaluation and crop production calculations. Agricultural Publications n° 7, General Administration for Development Cooperation (GADC), Brussels, Belgium.
52. Sys C., E. Van Ranst, J. Debaveye, and F. Beernaert. 1991. Land evaluation, Part II: Method in Land evaluation. Agricultural Publications n° 7, Administration for Development Cooperation (GADC), Brussels, Belgium.
53. Sys C., E. Van Ranst, and J. Debaveye and F. Beernaert. 1993. Land evaluation, Part: III, Crop Requirement. Agricultural Publications n° 7, Administration for Development Cooperation (GADC), Brussels, Belgium, 191 p.
54. Wang, D.C.; C.J. Li; X.Y. Song; J.H. Wang; X.D. Yang; W.J. Huang; J.Y.Wang, and J.H. Zhou. 2011. Assessment of land suitability potentials for selecting winter wheat cultivation areas in Beijing, China, using RS and GIS. Agricultural Sciences in China, 10(9): 1419-1330.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 | این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
