سامانه نشریات علمی

             مخاطرات در حیات بشر متأثر از دو نیروی انسانی و طبیعی ظهور و نمود می‎یابند. تاکنون این گونه بوده که انسان تأثیرگذارترین محرک پایابی مخاطرات و شدت‌دهی به آن بوده است. علت نقش‎آفرینی منفی انسان در صحنه‎ی زیستی به عوامل عدیده‎ای چون ناآگاهی، قدرت عمل و واکنش پایین، توان فناوری کم، ایدئولوژی‎های سلطه‎جویانه و رقابت باز می‎گردد. اما، در کل آنچه در نظام اجتماعی و مهندسی رفتار بشر (به‎خصوص در برخورد با طبیعت) به شدت تابعی از آن است، نظام مدیریتی است. یکی از رفتارهای متداول و مرسوم انسان‎ها، که در چارچوب نظام اقتصادی جای می‎گیرد، استخراج و بهره‎برداری از معادن است که دارای تبعات بی‎شماری برای اکوسیستم است. در واقع، معادن جلوه‎ای از کنش انسان در برخورد با طبیعت هستند که روز به روز بر دامنه‎ی فعالیتی آن افزوده می‎شود. ایران کشوری است که حیات اقتصادی آن در مقیاس خرد تا کلان بر پایه‌ی ذخایر عظیم معدنی مستقر در آن است. از سوی دیگر، بهره‎برداری از معادن در کشور دارای آثار گوناگون محیط زیستی است. در این تحقیق تلاش شده تا به تحلیل فضایی‎ ـ زمانی پدیده‎ی انسان‎ساخت مخاطرات محیط زیستی معادن در حال بهره‎برداری کشور، تحت عنوان مخاطرات آنتروپوژنیکی معادن پرداخته شود که به طور عمده ناشی از نظام مدیریتی است. داده‎های مورد نیاز با استفاده از مطالعات اسنادی و از مرکز آمار ایران برای دو سال 1388 و 1392 گردآوری شده است. برای تجزیه و تحلیل و پاسخ پرسش تحقیق، داده‎ها در 5 شاخص و 16 زیرشاخص دسته‎بندی شدند. سپس، به تهیه‌ی‌ نقشه‎های توزیع درصدی معادن و فعالیت‎های محیط زیستی استان‎ها در نرم افزار GEO Da_TM و استفاده از روش تصمیم‎گیری چندمعیاره COPRAS، مدل AHP و الگوریتم بیضوی انحراف معیار در GIS.10 اقدام شد. نتایج نشان داد به‌‎رغم وجود معادن در همه‌ی مناطق کشور و گسترش بهره‎برداری از آن، توجه‌ها و ملاحظه‌های لازم برای کاهش یا تعدیل‎سازی آثار مخرب محیط زیستی معادن دایر در کشور وجود ندارد، به ‎ویژه این‌که در زمینه‎ی اقتصادی کاهش‎دهی تخصیص سرمایه به تقویت بنیان‎های «زیست‎سازگار» کردن معادن در پیش گرفته شده است. پدیده‎ی «مخاطرات آنتروپوژنیکی معادن در حال بهره‎برداری ناشی از مدیریت»، می‎تواند در ایجاد و تشدید مخاطرات زیست‌‌محیطی فضا نقش اساسی داشته باشد و در پهنه‎ی سرزمینی ایران، مخاطرات آنتروپوژنیکی با سرعتی مضاعف در حال خزش به سوی کانون‎های مهم جمعیتی و بسترسازی برای بحران‎های گوناگون مخاطراتی است.