381 نتیجه برای نوع مطالعه: پژوهشي
سید محمد راستگو،
جلد 12، شماره 45 - ( 8-1383 )
چکیده
تأویل از واژهها و اصطلاحاتی است که از دیرباز به ویژه در جهان قرآنپژوهی مورد بحث و گفتگو بوده است و هنوز نیز جای بررسی و پیجویی دارد. در این گفتار بر پایه کهنترین واژهنامههای زبان عربی نشان دادهایم که معنی اصلی و بنیادین «تأویل« از قوّه به فعل آمدن و به غایت و پختگی رسیدن است، و چون این معنی با غایت، فرجام، آغاز و باطن پیوندهایی دارد، واژه تأویل کمکم این معانی را نیز پذیرفته است. سپس کوشیدهایم تا نشان دهیم که کاربردهای هفده باره این واژه در قرآن کریم با معنی بنیادین یادشده به خوبی همخوانی دارند. در پایان نیز بر پایه گفتگوهایی تأویل قرآن را در برابر تنزیل آن دانستهایم و گزارشی به دست دادهایم از این که تنزیل قرآن فرود آمدن آن با سیری نزولی از مقام بلند «علیّ حکیم» به مقام «عربی مبین» است و تأویل آن با سیری صعودی راهیابی آدمی از مقام «عربی مبین»یعنی ساختار زبانی قرآن به مقام باطنی«علی حکیم» آن است.
حبیبالله عباسی،
جلد 12، شماره 45 - ( 8-1383 )
چکیده
در این مقاله جریان شعر عرفانی به سه دوره حال، قال و احتیال تقسیم شدهاست، برای ورود به بحث اصلی که بررسی شعر عرفانی دوره قال است، اشاراتی اجمالی به دوره تکوین شعر عرفانی و دوره حال شده است و پس از آن که با تکیه بر شعر و شخصیت صوفیانه سه شاعر برجسته عصر فترت یعنی شاه نعمت الله ولی، محمد شیرین مغربی و شاه قاسم انوار به طرح این پرسش پرداخته شده است که علت عدم ماندگاری این شعر چیست حال آنکه این جریان شعری در روزگار حیات شاعران خود، پررونق و پرطرفدار بوده است؟ در ادامه سخن تلاش شده است که علل عدم ماندگاری این جریان شعری برشمرده شود و به علل مقبولیت آن، در روزگار حیات هر شاعر اشارتی رود. در پایان برای عینیتر شدن موضوع، ده غزل از دیوان هر شاعر در سه سطح زبانی، بلاغی و موسیقایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
مریم مشرف،
جلد 12، شماره 45 - ( 8-1383 )
چکیده
چکیده: آینه از نمادهای ریشهدار در ادبیات جهان است. در زبان سقراط، هنر آینهای است که جهان عینی را منعکس میکند. در طول تاریخ نیز آینه در زبان هنر این خاصیت را داشته است، در مقاله حاضر حضور نمادین آینه از دیرزمان تا شعر مولانا بررسی میشود. بخشی از سخن نیز درباره چنگ، آن ساز معروف است و از نقش همپایه آینه و چنگ هم در جای خود و در پایان مقاله سخن گفته شده است.
کاووس حسنلی،
جلد 12، شماره 45 - ( 8-1383 )
چکیده
«پیوند واژگان» و «تراکم معانی» از بنیادیترین ویژگیهای یک سروده خوب است. این ویژگیها، همواره، در دورههای شعر فارسی در کانون توجه سخنسنجان بوده است. تازهترین دیدگاههای ادبی شعر امروز ایران نیز، در پیشروترین گونههای خود، «تراکم معانی» و «پیوند واژگان» را از عوامل برتری شعر به شمار میآورند. درباره تناسبات لفظی سرودههای حافظ، تا کنون نوشتههای بسیاری پدید آمده است. در این نوشتار، برای پرهیز از کلیگویی، از همه شگردهایی که حافظ شیرینسخن، برای رستاخیز کلام خود بهره برده و به کاربسته است، تنها به یک ترفند یعنی «بهگزینی در پیوند واژگان» و آن هم تنها در حوزه یک واژه «زلف، گیسو و مو...» پرداخته شده است. فراخوانی واژههای متناسب و گزینش بهترین آنها، در کارگاه خیال حافظ، چنان مقتدرانه صورت میگیرد که شایستهترین نقشهای ممکن، با بهترین شیوههای پرداخت، در قالب غزل، از فرآوردههای نهایی این کارگاه شگرف و شگفت است.
محمد غلام،
جلد 12، شماره 45 - ( 8-1383 )
چکیده
جامعه شناسی ادبیات، یکی از شیوههای جدید و کارآمد نقد متون ادبی است و امروزه، در تحلیل انواع ادبی نوین، به خصوص رمان فارسی معاصر کاربرد فراوان دارد. نقد و تحلیل رمانهای معاصر فارسی و بررسی ساختارهای تاریخی، سیاسی، اجتماعی جامعه ایرانی از خلال این آثار، هدف مقاله حاضر بوده است. یافتههای این تحقیق، حکایت از آن دارد که: رمان کامل ترین نوعی است که می تواند به مطالعات جامعهشناختی نوین، پاسخ مثبت دهد. از دریچه مطالعه رمان فارسی، به خوبی می توان ساختارهای جامعه ایرانی را تبیین کرد. هر قدر از ساختار سادۀ جامعه ایرانی در عصر مشروطه – که عصر پیدایش نخستین رمانهای فارسی نیز هست – فاصله میگیریم و به سمت جامعه پیچیدهتر و مشکل دارتر معاصر پیش میآییم ساختار رمان فارسی نیز پیچیدهتر میشود و موضوعات اجتماعی، تنوع و پیچیدگی بیشتری مییابند. موضوعات و مقولاتی که در رمان های فارسی، مــد نظر نویسندگان قرارگرفته است از کلی گرایی به سمت جزیی گرایی سیر می کند. ایـن نکته، از یک سو، حکایت از به فردیت رسیدن انسان معاصر ایرانی دارد که با تمام وجود، در رمان جدید حضور یافته است و از سوی دیگر، بیان گر فاصله گرفتن ساختارهـای جامعه، از حالت ساده، ابتدایی و حماسی قدیم، به سمت ساختارهای پیچیده و مدرن است.
قیصر امینپور،
جلد 13، شماره 47 - ( 6-1384 )
چکیده
ازرقی هروی از شاعران قرن پنجم و ششم است که او را عموماً شاعری درجه دوم محسوب میدارند. در این مقاله، نویسنده ضمن بازنگری و بررسی اطلاعات مربوط به شاعر، و مسائل مربوط به زندگی او به بحث در باره سبک آثار، نوآوریها و تازگیهای شعرش پرداخته و نشان داده است که او به سبب همین تازگیها از بعضی شاعران همعصرش برتر یا با آنان برابر است. در این مقاله، مسائل فنی شعر وی در محور اندیشه، خیال، عاطفه، زبان، موسیقی و شکل، بررسی و برای هر یک از محورهای مذکور و جزئیات فنی هر یک از آنها نیز شواهدی ارائه شده است.
حمیدرضا توکلی،
جلد 13، شماره 47 - ( 6-1384 )
چکیده
از آشکارترین ویژگیهای روایت مولانا در مثنوی، درآمیختن قصهها با یکدیگر است. راوی در میانه روایتِ یک قصه به قصهای دیگر میگریزد و یا میکوشد دو قصه پیاپی را درپیوندد و گاه به روایت همزمان دو قصه توأمان میپردازد. نویسنده در این نوشتار کوشیده است پس از بررسی چند و چون اسالیب «قصه در قصه» و سوابق آن و نیز برخی نظریهپردازیهای پیرامون آن، جلوههای شاخص و ممتاز این شیوه را در مثنوی تبیین کند.
مسعود جعفری،
جلد 13، شماره 47 - ( 6-1384 )
چکیده
سید محمدرضا میرزاده عشقی از شاعران عصر مشروطیت در ایران و از پیشگامان تجدد ادبی محسوب میشود. مفهوم تجدد ادبی ارتباطی دقیق و تنگاتنگ با رمانتیسم و گسترش آن در ادبیات مشروطه به بعد دارد و عشقی برجستهترین نماینده شعر رمانتیک عصر خود است. رمانتیسم وی ضمن این که خالی از عناصر تغزلی نیست، بیشتر رنگ و بوی اجتماعی و انقلابی دارد. این مقاله ضمن اشاره به زندگی پرفراز و نشیب او با تأکید بر جنبههای رمانتیک آثار شاعر، به تحلیل و بررسی بخشی از آن، بهویژه «سه تابلو مریم» پرداخته است و ویژگیهای رمانتیک آثار او را از لحاظ صورت و محتوا نشان داده است.
سید محمد راستگو،
جلد 13، شماره 47 - ( 6-1384 )
چکیده
از ویژگیهای برجسته سرودههای حافظ، هندسه، هنجار، ساخت و پرداخت سنجیده و استواری است که کمتر میتوان در آن دست برد و پارهای از نغزکاریهای آن را از دست نداد. یکی از زمینههای سامانپذیری این هندسه و هنجار بیهنباز، کوشش و کنکاشهای همارهای است که حافظ در کار بازنگری و دستکاری و بهسازی سرودههای خویش هزینه میکرده است. بازنگریها و دستکاریهایی که بسیاری از نسخهبدلها و دیگرنویسههای گوناگونی را که در نسخهها و دستنوشتههای دیوان او دیده میشود، از پی داشته است. از این روی ویراستاران دیوان او ناگزیر باید بکوشند بر پایه هنجارهایی پسندیده، دیگرنویسههایی را که پیآمد این بازنگریها و دستکاریها مینمایند باز شناسند و در متن بیاورند. در این گفتار پس از بازنمایی این نکتهها با آوردن پارهای از دیگرنویسهها و نسخهبدلها کوشیدهایم برخی از دستکاریهای او در سرودههای خویش را برای رسیدن به هندسهای چنین سخته و سنجیده بازنماییم.
محمود فتوحی،
جلد 13، شماره 47 - ( 6-1384 )
چکیده
تمثیل یکی از اصطلاحات پرسابقه، گسترده و احیاناً مبهم در نقد ادبی و بلاغت فارسی است. امروزه در نوشتههای ادبی گاه آن را با سمبل، مثل و حکایت مترادف میآورند. در این مقاله نویسنده کوشیده است با بررسی پیشینه این مقوله ادبی در ادبیات دینی و اسطورهها، تعاریف بلاغیان قدیم و جدید در بلاغت و نقد ادبی را بکاود و ماهیت، کارکرد و اقسام تمثیل را تبیین کند. همچنین از طریق بیان تفاوتهای آن با استعاره و نماد، قلمروهای تمثیل را نیز مشخص کند.
غلامعلی فلاح،
جلد 13، شماره 47 - ( 6-1384 )
چکیده
در این مقاله دیدگاه محمدتقی بهار درباره رخدادهای مهم بینالمللی از جمله جنگ جهانی اول و دوم، عواقب آنها و وضعیت ایران و برخی دولتهای آسیایی و اروپایی در این دو جنگ بررسی میشود. با توجه به اینکه معاهدات و پیمانهای سیاسی میان ایران و سایر دولتها تأثیر عظیمی در اوضاع فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور ما داشته است، واکنش بهار به این معاهدات و مداخلات سیاسی و نظامی کشورهای بیگانه بهویژه روسیه، انگلیس و امریکا در ایران از لحاظ فرهنگی و تاریخی قابل توجه است.
عباس ماهیار،
جلد 13، شماره 47 - ( 6-1384 )
چکیده
یکی از خصوصیات روح آدمی اندیشیدن در باره مرگ است. انسان از مرگ میترسد و در جستجوی راههای غلبه بر آن است. حتی گفته شده است که پیدا آمدن جاودانان اساطیرـ ایرانی و غیر ایرانیـ نتیجه ترس از مرگ است. ظهور جادوگران و کاهنان و غیبگویان و فالبینان در پاسخ به این نیاز بوده است. و نیز میتوان گفت که سادهترین واکنش در برابر مرگ توسل به تعویذ و حرز و تمیمه است. این مقاله بر آن است که از انواع تعویذها در شعر خاقانی، بهویژه در اشعاری که خاقانی در رثای فرزند بیستسالهاش سروده است، سخن بگوید و چندی و چونی تعویذها را مطرح کند.
مهدی نوریان،
جلد 13، شماره 47 - ( 6-1384 )
چکیده
بر مثنوی مولانا از زمانهای گذشته تا امروز شروح و تفاسیر گوناگونی نوشته شده است و شارحان هر کدام به مذاق خود توجیهاتی برای حل دشواریهای آن آوردهاند. در این مقاله با ذکر نمونه، در باره اختلاف نظر شارحان بحث شده و نتیجه گرفته شده است که برای گشودن پیچیدگیهای اشعار مولانا باید پیوستگی مطالب را همواره در نظر داشت و کلید گشایش هر مشکلی را در درجه اول باید در خود مثنوی جستجو کرد.
صابر امامی،
جلد 14، شماره 53 - ( 6-1385 )
چکیده
مقاله حاضر به بررسی انعکاس غزل اول دیوان حافظ، در آینه ترجمه سه مترجم زبان ترکی میپردازد و توانایی این سه مترجم را در ارائه تصویری درستتر از غزل مربوطه، به مقایسه مینشیند و از این راه تلاش میکند به نتایج و اصولی در امر ترجمه برسد.
عصمت خوئینی،
جلد 14، شماره 53 - ( 6-1385 )
چکیده
هدف مقاله حاضر آن است تا نشان دهد مبحث «اسم جامد و مشتق» در دستور زبان فارسی، الگوبرداری نادرستی از قواعد زبان عربی بوده و منطبق با ساختمان زبان فارسی نیست؛ زیرا فارسی از گروه زبانهای ترکیبی است و عربی از گروه زبانهای اشتقاقی. مؤلف با نقد سه دیدگاه متناقض دستورنویسان فارسی در باره اشتقاق، نتیجه میگیرد که مبحث اشتقاق در فارسی محدود به «اسم» نیست، بلکه دیگر انواع کلمه نیز ساخت اشتقاقی دارند. در پایان پیشنهاد میکند، با گسترش دامنه اشتقاق به حوزه کلمات مرکب، تمام کلماتی که دستوریان مشتق شمردهاند زیر مجموعه کلمات مرکب به حساب آید و کلمات مرکب به دو گروه: مشتق و غیر مشتق، تقسیم شود.
حکیمه دبیران،
جلد 14، شماره 53 - ( 6-1385 )
چکیده
وجود عرفای بزرگوار پارسیگویی چون شیخ شرفالدّین احمد بن یحیی منیری در شبه قارّه به مرور ایّام موجب آگاهی عموم مردم هند و گرایش آنان به دین مبین اسـلام شده است. تلفیق عرفان اسـلامی و زبان فارسـی در هند، ضرورت پژوهش و بحث درباره ارزش و اهمیّت آثار فارسی باقیمانده در آن خطّه و اهتمام در احیای آنها را ایجاب میکند. یکی از این آثار گرانقدر عرفانی «مکاتیب صدی» یا صد مکتوب شرفالدّین است که آن را با نثر فصیح و عالمانه فارسی خطاب به مریدان خویش نگاشته است. این امر علاوه بر اینکه گویای بسط و گسترش عرفان اسلامی در آن خطّه است، نشان میدهد که به شهادت آثار موجود، زبان فارسی نه تنها در شهرهای بزرگ، بلکه در اقطار و اکناف شبه قارّه هند رواج داشته و زبان مجالس وعظ و محافل ادبی و عرفانی و نامهنگاریهای دوستانه و رسمی آن دیار، زبان شیوای فارسی بوده است. بررسی و تحلیل «مکتوبات» هم از جنبه ادبی و هم از لحاظ محتوا اهمیت دارد، لذا در این مقاله پس از شرح مختصری درباره احوال و آثار شرفالدّین، به تحلیل محتوای «مکتوبات» و ارائه نمونههایی از چند مکتوب پرداخته شده است.
حسن ذوالفقاری،
جلد 14، شماره 53 - ( 6-1385 )
چکیده
در این مقاله ابتدا با اشاره به نظیرهگویی و تفاوت آن با تقلید و تتبع و اقتباس و سرقت ادبی به اجمال نظیرهسازان ادب فارسی معرفی میشوند. سپس به هفتپیکر نظامی و ارزشهای داستانی آن اشارهای میشود و پس از معرفی نظیرهها و ترجمههای هفتپیکر و معرفی داستانهای آن، 21 اثر معرفی میشود که مستقیم یا غیرمستقیم از شیوه داستانپردازی نظامی تقلید کردهاند. در این بررسی درمییابیم که نظامی علاوه بر افسانهای کردن شخصیت تاریخی بهرامگور، با پرورش هفت داستان در قالب داستان اصلی بهرام گور، سنت داستانی خاصی را در ادبیات ایران بنا نهاد که از طریق امیر خسرو دهلوی به هند منتقل شد. این سنت داستانی، در هند نشو و نما یافت و با عناصر و بنمایههای داستانهای هندی درآمیخت و در شیوههای داستانی آن دیار اثرات ژرفی نهاد.
علی محمدی آسیابادی،
جلد 14، شماره 53 - ( 6-1385 )
چکیده
شخصیتبخشی یکی از مهمترین صورتهای خیال است که به شکلهای مختلف در شعر میآید و معمولاً با صنایعی همچون ایهام یا استخدام و حسن تعلیل همراه است. شخصیتبخشی به مثابه نوعی تشبیه یا استعاره دارای دو رکن است؛ یکی شخص و دیگری شیء. هرگاه ویژگی یا فعلی انسانی را به شیء نسبت دهیم یا به بیان دیگر در شیء فرافکنیم، حاصل کار شخصیتبخشی خواهد بود. این نوع تصویرپردازی یکی از مهمترین وجوه زیبایی در شعر حافظ است. حافظ به شکلهای مختلف به اشیاء شخصیت انسانی بخشیده و در این کار توفیق کمنظیری داشته است. مهمترین ابزارهای حافظ در شخصیتبخشی به اشیاء، تشبیه، استعاره و ایهامی است که در وجه شبه یا جامع استعاره یا استعاره تخییلیهای که لازمه استعاره مکنیه است وجود دارد.
مریم مشرف،
جلد 14، شماره 53 - ( 6-1385 )
چکیده
عارفان از جهات مختلف هنجارگریزی زبانی داشتهاند. هنجارگریزی در زبان عارفان گاه در صورتهایی چون طنز و هزل و وارونهسازی معنایی ظاهر میشود. این هنجارگریزی در صورتهای مختلف خود ابزاری در دست عارفان بوده است به منظور نفی سلسله مراتب ارزش اجتماعی و آزادسازی ذهن مردمان از فشار هنجارهای فکری حاکم بر جامعه. به همین دلیل هنجارگریزی زبانی صوفیه در پیوند با عادتشکنیهای اجتماعی ایشان است. در مقاله حاضر هنجارگریزی در آثار سنایی، مولوی و عطار از این منظر خاص بررسی میشود.
سید احمد پارسا،
جلد 14، شماره 55 - ( 12-1385 )
چکیده
شکوه بر باد رفته ایوان مدائن از دیرباز تأثر روحی بینندگان این بنای تاریخی را به دنبال داشته است. خیام، بحتری، خاقانی، شیخ رضا طالبانی و معروف الرصافی از جمله کسانی هستند که حاصل تأثرات و انفعالات درونی خود را از مشاهده بازماندههای این بنای سترگ در سرودههایی نغز و پرمغز ارائه دادهاند که در این میان سروده خاقانی به دلیل سادگی و روانی، فرم و محتوای اثر و موتیف تأثر برانگیز آن از اهمیت خاصی برخوردار است. هدف این پژوهش پاسخ به این پرسش است که آیا خاقانی ـ آن گونه که بسیاری از پژوهشگران معاصر پنداشتهاند ـ این چامه را بر اساس حس میهندوستی سروده یا بیاعتباری دنیا و عبرت گرفتن از آن عامل سرایش این چامه به شمار میرود. نتیجه نشان خواهد داد که با این پژوهش میتوان به درک درستتری از این چامه دست یافت.