یکی از رویدادهای مهم دوره ساسانیان جنگ‌های پیروز با هپتالیان است که با وجود تلاش‌هایی که ایرانیان در این پیکار‌ها از خود نشان دادند سرانجام شکست سختی از هپتالیان خوردند و ناچار پیامدهای زیادی را متحمل شدند. پیروز که پادشاهی خودکامه بود برای جبران نخستین شکست خویش، بار دیگر به نبرد هپتالیان رفت اما نه‌تنها کاری از پیش نبرد، بلکه جان خود را نیز از دست داد. پس از این شکست‌‌ها هپتالیان مدت‌های طولانی در امور سیاسی ایران دخالت ‌کردند تا اینکه سرانجام در دوره پادشاهی انوشیروان از میان رفتند. بااین‌حال خاطرات تلخ این شکست‌‌ها هرگز از ذهن ایرانیان پاک نشد. بنابراین چندی بعد، ایرانیان برای حفظ آبرو برخی واقعیت‌‌ها را تغییر دادند و داستان‌هایی از خود ساختند که برپایه یکی از مهم‌ترین آنها، پهلوانی به نام سوفرا به جنگ هپتالیان رفت و سرانجام آنان را به‌سختی شکست داد و آنچه را از ایرانیان نزد هپتالیان به غنیمت مانده بود بازگردانید. به احتمال زیاد این روایت‌های ساختگی در بیشتر خدای‌نامه‌های دوران ساسانیان وجود داشته و ازآنجا به تاریخ‌های دوران اسلا‌می ‌‌نیز راه یافته است.
در این مقاله نخست به بررسی روایات‌ شاهنامه درباره جنگ‌های پیروز و سوفرا با هپتالیان و دیگر روایت‌های تاریخی می‌پردازیم؛ سپس اساسی‌‌ترین تحریفاتی را که در دوره ساسانیان وارد خدای‌نامه‌‌ها شده است نشان می‌دهیم.

کاربردشناسی به کارکرد زبان در بافت مربوط است و هر جمله ثابت در بافت‌های متغیر می‌تواند کارکردهای متفاوتی داشته باشد؛ ازاین‌رو، معنا همان کاربرد است و مستقل از بافت وجود ندارد، اما نوع جمله‌ها از عوامل تعیین‌کننده در استنباط معانی است. جمله پرسشی در زبان فارسی دارای دوگونه ایجابی و غیرایجابی است. هدف از گزاره‌های پرسشی غیرایجابی یا بلاغی انتقال پیام به طرز غیرمستقیم و مؤثرتر است. قیصر امین‌پور در دفترهای پنج‌گانه شعری از گزاره‌های پرسشی به صورت گسترده و گوناگون استفاده می‌کند. پرسش‌های هریک از دفترها محصول اوضاع اجتماعی و افق‌های فکری ـ عاطفی شاعرند و هرچه از دوره اول به دوره سوم نزدیک‌تر می‌شویم، ازنظر کیفی و ژرف‌اندیشی، خردمندانه‌تر و واقع‌گرایانه‌تر می‌شوند؛ به همین دلیل، با بررسی انگیزه‌های گزاره‌های پرسشی براساس فرایند زمانی می‌توان به بازشناسی دگردیسی فکری ـ عاطفی شاعر دست یافت. مهم‌‌ترین این انگیزه‌ها عبارت‌اند از: 1) حیرت 2) تردید 3) انتقاد 4) امیدواری. حیرت در اشعار قیصر از یقین به آرمان‌های انقلاب و جنگ، به حیرت در خودشناسی و دست‌یابی به مقصود منجر می‌شود و تردید امین‌پور اساساً مربوط به دوره سوم و رهاورد حیرت‌هایش است و ابعاد اعتقادی و عمل‌گرایانه و واقع‌گرایانه را دربرمی‌گیرد. مهم‌ترین دگردیسی‌های فکری ـ عاطفی شاعر عبارت‌اند از: 1) از یقین به تردید 2) از آرمان‌شهر به شهر و زندگی واقعی مردم 3) از فردگرایی به جمع‌گرایی 4) از نگرش به بینش یا از مشاهده به اندیشه 5) از پیروزی در جنگ به پیروزی بر جنگ 6) از نومیدی به امیدواری.