:: جلد 32، شماره 96 - ( 2-1403 ) ::
جلد 32 شماره 96 صفحات 266-235 برگشت به فهرست نسخه ها
جریان‌های صوفیانه در فارس پیش از ظهور ابن‌خفیف
فاطمه طوبایی* 1، محمد یوسف نیّری2
1- دانشگاه شیراز ، toobaieshima@yahoo.com
2- دانشگاه شیراز
چکیده:   (21342 مشاهده)
محققان کمتر به جست­وجو درباب چگونگی پیدایش و تکوین جریان‌های عرفان و تصوف در نقاط گوناگون ایران توجه کرده‌اند. با تقسیم جریان تصوف به دو مکتب عراق و خراسان و تمرکز محققان بر صوفیان و دیدگاه­‌های صوفیانه این مناطق، دیگر نگرش­‌های صوفیانه در اقصی‌نقاط ایران در سایه قرار گرفتند. یکی از مناطقی که کمتر بررسی شده، خطه‌ی فارس است. به‌نظر می­رسد حضور بیش از هشتاد شیخ از مشایخ تصوف در فارس پیش از ظهور ابن‌خفیف و گسترش تصوف در این منطقه، ضرورت بررسی و جست­‌وجو درباب آغاز و تکوین جریان عرفان و تصوف در این خطه را آشکار می‌­کند. در پژوهش حاضر، نام و نشان چهل‌وسه‌تن از مشایخ فارس و شیراز استخراج شده است که پیش از ابن‌خفیف زیسته‌اند یا هم‌عصر او محسوب می­شوند که در پژوهش حاضر جهان‌بینی عرفانی این مشایخ تا حد امکان برمبنای اطلاعات اندک باقی‌مانده تحلیل شده است. از تحلیل و تبیین نگرش عرفانی ایشان مشخص شد که در این دوره چهار جریان اصلی اعلام حضور کرده‌اند: نخست، جریان زهدورزی و گوشه‌نشینی (نمودی از شکل اولیه‌ی تصوف)؛ دوم، جریان صوفیان متمایل به مکتب عرفان عراق؛ سوم، جریان صوفیان متمایل به مکتب عرفان خراسان؛ و چهارم، جریان پیش‌­آهنگان مکتب عرفان فارس. تحلیل ارقام به‌دست‌آمده نشان می‌­دهد در فارس غلبه فکری‌ـ‌عرفانی با مشایخ پیش‌­آهنگ مکتب فارس بوده و دیگر جریان­‌ها نقشی کم­رنگ‌تر ایفا کرده‌اند.
واژه‌های کلیدی: تصوف، فارس، زهدورزی، تصوف عراق، تصوف خراسان، پیش­آهنگان مکتب عرفان فارس
متن کامل [PDF 817 kb]   (462 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: ادبیات عرفانی
فهرست منابع
1. قرآن مجید (1392). ترجمة بهاءالدین خرمشاهی. تهران: دوستان.
2. ابن‌بلخی (1374). فارسنامه. تصحیح منصور رستگارفسایی. شیراز: بنیاد فارس¬شناسی.
3. انصاری، عبدالله (1362). طبقات‌الصوفیه. تصحیح محمدسرور مولائی. تهران: توس.
4. بشری، جواد (1398). آثار برجای‌مانده از ابن‌خفیف و دست¬نویسی از بخش ابتدایی «کتاب الاقتصاد». آینة میراث. دورة 64: 41ـ58.
5. جامی، عبدالرحمن (1370). نفحات الانس من حضرات القدس. مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. تهران: اطلاعات.
6. جبارپور، سمیه (1395). شیراز برج اولیاء و دیار درویشان (جستاری در تصوف فارس). کنگرة بین‌المللی زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه تربت حیدریه. مشهد. پانزدهم مهرماه: 1ـ 19.
7. حسینی فسایی، حسن (1367). فارسنامة ناصری. تصحیح منصور رستگارفسایی. تهران: امیرکبیر.
8. خالق‌زاده، محمدهادی (1391). نخستین صوفیان فارس و مشرب ایشان. عرفان اسلامی. سال دهم. شمارة 38: 77ـ99.
9. خطیب بغدادی (2011). تاریخ بغداد. بیروت: دارالکتب العلمیه.
10. خیراندیش، مهدی (1396). پاکان خاکی نهاد فارس. شیراز: رخشید.
11. دانش¬پژوه، محمدتقی (1347). روزبهان¬نامه. تهران: انجمن آثار ملی.
12. دیلمی، ابوالحسن (1363). سیرت ابن‌خفیف شیرازی. تصحیح آنه ماری شیمل. به‌کوشش توفیق سبحانی. تهران: بابک.
13. رضائی، مهدی (1387). مکتب جنیدیه؛ ریشه¬ها و اندیشه¬ها. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه تهران‌ـدانشگاه مک¬گیل.
14. روزبهان بقلی شیرازی (1394). شرح شطحیات. تصحیح هانری کربن. تهران: طهوری.
15. زرکوب شیرازی (1390). شیرازنامه. به‌تصحیح اکبر نحوی. شیراز: دانش‌نامة فارس.
16. زرین‌کوب، عبدالحسین (1396). جست‌وجو در تصوف. تهران: امیرکبیر.
17. سعدی شیرازی (1388). کلیات. به‌تصحیح حسین استادولی و بهاءالدین اسکندری. تهران: قدیانی.
18. سمعانی (1998). الانساب. بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
19. سیدرضی (1394). نهج‌البلاغه. ترجمة سیدمهدی جعفری. تهران: نشر و تحقیقات ذکر.
20. شرف‌الدین ابراهیم (1347). تحفه اهل العرفان فی ذکر سید الاقطاب شیخ روزبهان. تهران: انجمن آثار ملی.
21. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1384). دفتر روشنایی: از میراث عرفانی بایزید بسطامی. تهران: سخن.
22. صفا، ذبیح‌الله (1366). تاریخ ادبیات ایران. تهران: فردوس.
23. عبداللطیف‌بن‌روزبهان (1347). روح‌الجنان فی سیره شیخ روزبهان. تهران: انجمن آثار ملی.
24. عطار نیشابوری (1394). تذکرةالاولیاء. تصحیح رینولد نیکلسون و مقدمة محمد قزوینی. تهران: هرمس.
25. علاقه، فاطمه (1377). رسالة فضل¬التصوف علی المذاهب. معارف. دورة پانزدهم. شمارة 1و2: 51 ـ80.
26. علاقه، فاطمه (1378). شرف‌الفقراء ابن‌خفیف. معارف. دورة شانزدهم. شمارة 1: 98ـ132.
27. عیسی‌بن‌جنید شیرازی (1364). تذکرة هزارمزار. به‌تصحیح و تحشیة نورانی وصال. شیراز: کتابخانة احمدی.
28. قشیری، عبدالکریم (1391). رسالة قشیریه. ترجمة ابوعلی‌حسن‌بن‌احمد عثمانی. تصحیح مهدی محبتی. تهران: هرمس.
29. معصوم¬‌علیشاه شیرازی (1339). طرائق‌الحقایق. تصحیح محمدجعفر محجوب. تهران: کتابخانة بارانی.
30. مولوی، جلال¬الدین محمد (1398). مثنوی معنوی. به‌تصحیح نیکلسون. تهران: هرمس.
31. نیری، محمدیوسف (1395). نرگس عاشقان. شیراز: دانشگاه شیراز.
32. هجویری، علی‌بن‌عثمان (1380). کشف¬المحجوب. تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. تهران: سروش.
33. Qorān (2013). Translated by Bahā e'dīn Khorramshāhī. Tehrān: Dustān [In Persian]
34. Abd Al-Latīf ībn-e Ruzbahān (1968). Ruz Al-Jenān fī Sīrat-e Sheikh Ruzbahān. Tehrān: Anjoman-e Āsār-e Mellī [In Persian]
35. A'lāghe, Fātemeh (1998). Resāle-ye Fazl-Al-Tasavvof Al-almazāheb. Maāref. Y. 15. N. 1&2: 51-80. [In Persian]
36. A'lāghe, Fātemeh (1999). Sharaf-ol Foqarā. Maāref. Y. 16: 98-132. [In Persian]
37. Ansārī, A'bdolāh (1983) Tabaqāt-Al-sufīye. by Mohammad Mowlāyī. Tehrān: Tous [In Persian]
38. Attār Neyshāburī (2015). Tazkara Al-owlīyā. by Reynold Nīkolson. Tehrān: Hermes [In Persian]
39. Basharī, Javād (2019). Extant works of Ebn-e Khafif and a manuscript of the initial part of his Ketāb- al-eqtesād. Āyene-ye Mīrās. Y. 64: 41-58. [In Persian]
40. Dāneshpazhuh, Mohammad-Taghī (1968). Ruzbahān-Nāmeh. Tehrān: Anjoman-e Āsār-e Mellī. [In Persian]
41. Deylamī, Abol-Hasān (1984). Sīrat-e ībn-e Khafīf-e Shīrāzī. by Ane Māry Shīmel. By effort of Towfīgh Sobhānī. Tehrān: Bābak. [In Persian]
42. Ghosheyrī, A'bdol-Karīm (2012). Resāle-ye Ghosheyrīyeh. Translated by Ahmad O'smānī. by Mehdī-ye Mohabbatī. Tehrān: Hermes [In Persian]
43. Hojvīrī, Alī ibn-e Osmān (2001). Kashf Al-Mahjub. by Mahmud Ābedī. Tehrān: Sorush. [In Persian]
44. Hoseinī Fasāī, Hassan (1988). Fārs-Name-ye Nāserī. by Mansur Rastgār Fasāyī. Tehrān: Amīr Kabīr [In Persian]
45. Ibn-e Balkhī (1995). Fārs-Nāmeh. by Mansur Rastgār Fasāī. Shīrāz: Bonyād-e Fārsshenāsī [In Persian]
46. I'sā ībn-e Joneyd-e Shīrāzī (1985). Tazkare-ye Hezār Mazār. by Nurānī Vesāl. Shīrāz: Ahmadī Library. [In Persian]
47. Jāmī (1991). Nafahāt Al-Ons. by Mahmud Ābedī. Tehrān: Ettelāa't. [In Persian]
48. Khāleqzādeh, Mohammad-Hādī (2012). The First Sufis and their Thoughts in Fars Area. Islamic Mysticism. Y.10. N. 38:77-99. [In Persian]
49. Khatīb Baghdādī (2011). History of Baghdād. Beyrut: Dār Al-Kotob Al -Elmīye. [In Arabic]
50. Kheirandīsh, Mahdī (2017). Pākān-e khākī nahād-e Fārs. Shīrāz: Rokhshīd. [In Persian]
51. Rezāī, Mahdī (2008). Maktab-e Joneidīyeh. Tehrān: MacGil Islamic Studies Foundation [In Persian]
52. Ma'sum-A'līshāh Shīrāzī (1960). Tarāegh Al-hHaghāyegh. by Mohammad Ja'far Mahjub. Tehrān: Bārānī Library. [In Persian]
53. Mowlavī, Jalāl Al-Din (2019). Masnavī. by Nikolson. Tehrān: Hermes [In Persian]
54. Nayyerī, Mohammad Yousof (2016). Narges-e Āsheghān. Shīrāz: Shīrāz University [In Persian]
55. Ruzbahān-e Baghlī-e Shīrāzī (2015). Shathīyāt. by Henry Corbin. Tehrān: Tahurī [In Persian]
56. Sa'dī (2009). Kolīyāt. by Hossein Ostād Valī & Bahāe'dīn Eskandarī. Tehrān: Qadyānī [In Persian]
57. Sama'ānī (1998). Al-Ansāb. Beyrut: Dār Al-kotob Elmīyeh. [In Arabic]
58. Safā, Zabīh-Allah (1987). History of Literature of Irān. Tehrān: Ferdows [In Persian]
59. Seyyed Razī (2015). Nahj Al-balāghe. Translated by Sayyed Mohammad Mahdī Ja'farī. Tehrān: Zekr [In Persian]
60. Sharaf Al-Dīn Ebrāhīm (1968). Tohfe-ye Ahl-e Erfān Fī Zekr-e Sayyed-Al-Aghtāb Ruzbahān. Tehrān: Anjoman-e Āsār-e Mellī. [In Persian]
61. Shafīe Kadkanī, Mohammad Rezā (2005). Daftar-e Roshanāyi. Tehrān: Sokhan [In Persian]
62. Zarkub Shīrāzī (2011). Shīrāz-Nāmeh. by Akbar Nahvī. Shīrāz: Dānesh-Nāme-ye Fārs. [In Persian]



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
جلد 32، شماره 96 - ( 2-1403 ) برگشت به فهرست نسخه ها