[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
آمار نشریه::
::
شناسنامه نشریه
..
پایگاه‌های نمایه‌کننده

  AWT IMAGE   AWT IMAGE 
 AWT IMAGE   AWT IMAGE 
   

   

..
پایگاه‌های اجتماعی
     
ACADEMIA
 
..
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
نظرسنجی
نظر شما در مورد عملكرد دوفصلنامه زبان و ادبيات فارسي چيست؟
عالي
خوب
متوسط
ضعيف
   
..
:: جلد ۲۴، شماره ۸۰ - ( مقالات منتشر شده ۱۳۹۵ ) ::
جلد ۲۴ شماره ۸۰ صفحات ۱۱۳-۹۱ برگشت به فهرست نسخه ها
امیر داد: منصبی دیوانی در تعدادی از متون تاریخی و ادبی فارسی
مریم سیدان*
، seyedan@sharif.edu
چکیده:   (۷۵۴۶ مشاهده)

نظام حکومتی و تشکیلات اداری ایران در طول تاریخ تغییر کرده و دگرگون شده است. یکی از مناصبی که در بعضی از اعصار دایر بود و جزو مشاغل مهم دیوانی به‌شمار می‌رفت منصب امیر دادی است. صاحب این سمت را امیر داد یا میر داد می‌گفتند. فرهنگ‌نویسان و اربابان لغت چندین وظیفه متفاوت را برای امیر داد برشمرده‌اند. عده‌ای او را همان قاضی‌القضات می‌دانند. برخی وی را مجری اوامر شاه در روز مظالم و بعضی دیگر متصدی رسیدگی به امور توده مردم تلقی کرده‌اند. عده‌ای نیز از او با عنوان وزیر یا سرپرست دیوان عدالت یاد کرده‌اند. نگارنده در این مقاله به‌دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است: امیر داد در تشکیلات اداری قدیم چه جایگاهی داشته و چه وظایفی برعهده او بوده است؟ این مقاله در چهار بخش تدوین شده است: در بخش نخست، ساخت واژگانی امیر داد بررسی می‌شود. بخش دوم، روزگار رواج این اصطلاح را می‌کاود. در بخش سوم، با توجه به برخی شواهد ادبی و تاریخی موجود، وظایف امیر داد و جایگاه او در نظام‌های حکومتی‌ای شرح داده می‌شود که این منصب را به رسمیت می‌شناختند. سرانجام در بخش چهارم، نگارنده به ذکر چند نکته درباره آداب تفویض سمت امیر دادی پرداخته است.

واژه‌های کلیدی: امیر داد، شغل دیوانی، دیوان مظالم، مجلس مظالم، متون ادبی و تاریخی فارسی
متن کامل [PDF 273 kb]   (۱۷۵۸ دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
۱. آقسرايي، محمودبن‌محمد (۱۹۴۳) مسامرةالاخبار و مسايرة‌الاخيار. آنقره: انجمن تاريخ ترک.
۲. ابن‌اثير، علي‌بن‌محمد (۱۳۷۱) تاريخ کامل بزرگ اسلام و ايران (وقايع قبل و بعد از اسلام). ترجمة ابوالقاسم حالت. ج۲۳. تهران: علمي.
۳. ابن‌بطوطه، محمدبن‌عبدالـله (۱۳۷۶) سفرنامة ابن بطوطه. ترجمة محمدعلي موحد. ج ۲. تهران: آگه.
۴. ابن‌خلدون، عبدالرحمن‌بن‌محمد (۱۳۶۳) تاريخ ابن‌خلدون. ترجمة عبدالمحمد آيتي. تهران: موسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
۵. انجوي شيرازي، ميرجمال‌الدين حسين (۱۳۵۱) فرهنگ جهانگيري. ج۱. به‌کوشش رحيم عفيفي. مشهد: دانشگاه مشهد.
۶. انوري، اوحدالدين (۱۳۴۰) ديوان انوري. ج۲. به‌اهتمام محمدتقي مدرس رضوي. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
۷. انوري، حسن (۲۵۳۵) اصطلاحات ديواني دورة غزنوي و سلجوقي. تهران: کتابخانة طهوري.
۸. بداؤني، عبدالقادر (۱۳۸۰) منتجب‌التواريخ. به‌کوشش توفيق سبحاني. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگي.
۹. بيهقي، ابوالفضل محمدبن‌حسين (۱۳۸۸) تاريخ بيهقي. تصحيح محمدجعفر ياحقي و مهدي سيدي. ج۱. تهران: سخن.
۱۰. بهاءولد (۱۳۳۸) معارف. به اهتمام بديع‌الزمان فروزانفر. ج۲. تهران: ادارة کل نگارش وزارت فرهنگ.
۱۱. پادشاه، محمد (۱۳۳۵) فرهنگ آنندراج. ج۱ و ۶. تهران: کتابفروشي خيام.
۱۲. تاريخ سيستان (۱۳۱۴) تصحيح ملک‌الشعراي بهار. تهران: مؤسسة خاور.
۱۳. تتوي، احمدبن‌نصرالـله و ديگران (۱۳۸۲) تاريخ الفي. به‌تصحيح غلامرضا طباطبايي مجد. ج ۶. تهران: علمي ‌و فرهنگي.
۱۴. تنکابني، حميد (۱۳۸۳) درآمدي بر ديوان‌سالاري در ايران. تهران: علمي‌ و فرهنگي.
۱۵. جاحظ، عمروبن‌بحر (۱۳۳۲ق) التاج في اخلاق الملوک. تحقيق احمد زکي پاشا. قاهره: مطبعة الاميريه.
۱۶. جويني، علاء‌الدين عطاملک (۱۳۷۸) تاريخ جهانگشا. تصحيح محمد قزويني. ج۳. نقش قلم. تهران: کتابخانة صدر.
۱۷. الحسيني، عبدالرشيدبن‌عبدالغفور (۱۳۳۷) فرهنگ رشيدي. تصحيح محمد عباسي. ج۱. تهران‌ـ شاه‌آباد: کتابفروشي باراني.
۱۸. خاقاني، افضل‌الدين (۱۳۸۲) ديوان خاقاني شرواني. به‌کوشش ضياء‌الدين سجادي. تهران: زوار.
۱۹. دهخدا، علي‌اکبر (۱۳۷۷) لغت‌نامة فارسي. تهران: دانشگاه تهران/ مؤسسة لغت‌نامة دهخدا.
۲۰. راوندي، محمدبن‌علي‌بن سليمان (۱۳۸۶) راحة‌الصدور و آية‌السرور در تاريخ آل سلجوق. تصحيح محمد اقبال. تهران: اساطير.
۲۱. رامپوري، غياث‌الدين محمد (بي‌تا) غياث‌اللغات. ج۱. به‌کوشش محمد دبيرسياقي. تهران: کانون معرفت.
۲۲. رشيدالدين فضل‌الـله (۱۳۸۱) جامع‌التواريخ. به‌کوشش محمد دانش‌پژوه و محمد مدرسي. ج۱. تهران: علمي و ‌فرهنگي.
۲۳. زجاجي (۱۳۸۳) همايون‌نامه (تاريخ منظوم حکيم زجاجي). به‌تصحيح علي پيرنيا. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي.
۲۴. ساکت، محمدحسين (۱۳۶۵) نهاد دادرسي در اسلام؛ پژوهشي در روند و روش دادرسي و سازمان‌هاي وابسته از آغاز تا سدة سيزدهم هجري. مشهد: آستان قدس رضوي.
۲۵. سامي، شمس‌الدين (۱۳۱۷ ق). قاموس ترکي. ويرايش احمد جودت. استانبول: اقدام مطبعه سي.
۲۶. سراج، منهاج (۱۳۶۳) طبقات ناصري. تصحيح عبدالحي حبيبي. ج۲. تهران: دنياي کتاب.
۲۷. سرهندي، يحيي بن احمد (۱۳۸۲) تاريخ مبارکشاهي. ج۱. به‌کوشش محمد هدايت حسين. تهران: اساطير.
۲۸. سمرقندي، کمال‌الدين عبدالرزاق (۱۳۸۳) مطلع سعدين و مجمع بحرين. ج۱/ دفتر ۲. به‌اهتمام عبدالحسين نوايي. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
۲۹. سنايي، مجدودبن‌آدم (۱۳۸۸) ديوان سنايي غزنوي. به‌اهتمام محمدتقي مدرس رضوي. تهران: سنايي.
۳۰. سوزني، محمدبن‌مسعود (۱۳۴۴) ديوان حکيم سوزني سمرقندي. به اهتمام ناصرالدين شاه‌حسيني. تهران: سپهر.
۳۱. سيفي هروي، سيف‌بن‌محمد (۱۳۸۳) تاريخنامة هرات. به‌کوشش غلامرضا طباطبايي مجد. ج۱. تهران: اساطير.
۳۲. شبانکاره‌اي، محمدبن‌علي (۱۳۷۶) مجمع‌الانساب. ج۱. تصحيح ميرهاشم محدث. تهران: اميرکبير.
۳۳. شريک امين، شميس (۱۳۵۷) فرهنگ اصطلاحات ديواني دوران مغول. تهران: فرهنگستان ادب و هنر ايران.
۳۴. صابي، هلال‌بن‌محسن (۱۳۴۶) رسوم دارالخلافه. ترجمة محمدرضا شفيعي‌کدکني. تهران: بنياد فرهنگ ايران.
۳۵. طوسي، نظام‌الملک (۱۳۸۷) سيرالملوک. به اهتمام هيوبرت دارک. تهران: علمي ‌و فرهنگي.
۳۶. عطار نيشابوري، فريدالدين محمد (۱۳۸۶) مصيبت‌نامه. تهران: سخن.
۳۷. عوفي، محمد (۱۳۳۵) لباب‌الالباب. تصحيح محمد قزويني و ادوارد براون. به‌کوشش سعيد نفيسي. تهران: کتابفروشي ابن‌سينا.
۳۸. فرشته، محمدقاسم بن غلامعلي (۱۳۸۷) تاريخ فرشته (از آغاز تا بابر). به‌کوشش محمدرضا نصيري. ج۱. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگي.
۳۹. کاشغري، محمودبن‌حسين (۱۳۷۵) ديوان لغات‌الترک. به‌کوشش محمد دبيرسياقي. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
۴۰. کرماني، افضل‌الدين ابوحامد (۱۳۲۶) تاريخ افضل يا بدايع‌الازمان. به‌کوشش مهدي بياني. تهران: دانشگاه تهران.
۴۱. ماوردي، ابي‌الحسن علي‌بن‌محمد (۱۴۱۶ق) الاحکام‌السلطانيه. به تحقيق عصام فارس الحرستاني و محمد ابراهيم الزغلي. بيروت: المکتب الاسلامي.
۴۲. محيط طباطبايي، محمد (۱۳۴۶الف) «دادگستري در ايران از انقراض ساساني تا ابتداي مشروطيت». وحيد. شمارة ۴۳: ۵۹۶-۶۰۳.
۴۳. محيط طباطبايي، محمد (۱۳۴۶ب) «دادگستري در ايران از انقراض ساساني تا ابتداي مشروطيت». وحيد. شمارة ۴۳: ۷۲۹-۷۳۶.
۴۴. مدرسي طباطبايي، حسين (۱۳۶۶) «ديوان مظالم». فرهنگ ايران‌زمين. ش۲۷: ۹۸-۱۱۸.
۴۵. معزي، محمدبن‌عبدالملک (۱۳۱۸) ديوان امير معزي. تصحيح عباس اقبال. تهران: کتابفروشي اسلاميه.
۴۶. معوض، احمد (۱۳۵۵) «دادرسي در عهد سلجوقيان و خوارزمشاهيان». بررسي‌هاي تاريخي. شمارة ۶۳: ۱۳-۳۶.
۴۷. معين، محمد (۱۳۷۱) فرهنگ فارسي. ج۱. تهران: اميرکبير.
۴۸. مولوي، جلال‌الدين محمد (۱۳۸۷) غزليات شمس تبريز. به کوشش محمدرضا شفيعي‌کدکني. ج۱. تهران: سخن.
۴۹. مولوي، جلال‌الدين محمد (۱۳۶۳) کليات شمس. تصحيح بديع‌الزمان فروزانفر. ج۲. ۳ و ۴. تهران: اميرکبير.
۵۰. مولوي، جلال‌الدين محمد (۱۳۷۵) مثنوي. تصحيح رينولد نيکلسن. ج۴ و ۵. تهران: توس.
۵۱. ميرزا سميعا (۱۳۶۸) تذکرة‌الملوک. به‌کوشش محمد دبيرسياقي. تهران: اميرکبير.
۵۲. ناظم‌الاطباء (۱۳۴۳) فرهنگ نفيسي. ج۲. تهران: کتابفروشي خيام.
۵۳. نرشخي، ابوبکر محمد بن جعفر (۱۳۶۳) تاريخ بخارا. ترجمة ابونصر احمد بن محمد بن نصر القبادي. تصحيح مدرس رضوي. تهران: بنياد فرهنگ ايران.
۵۴. نظام‌الدين يحيي‌بن‌صاعدبن‌احمد (۱۳۹۴) حدايق‌السير. زيرِ نظر محمد پارسانسب. با همکاري معصومه اسدنيا و مريم سيدان. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي.
۵۵. نظام‌الملک، حسن‌بن‌علي (۱۳۸۹) سيرالملوک. به‌کوشش هيوبرت دارک. تهران: علمي ‌و فرهنگي.
۵۶. ورهرام، غلامرضا (۱۳۶۸) نظام حکومت ايران در دوران اسلامي. تهران: مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
ارسال پیام به نویسنده مسئول

ارسال نظر درباره این مقاله
نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

CAPTCHA



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Seyedan M. “Amir-e- dad”: A Governmental Position in Some of Persian Literary and Historical Texts. Persian Language and Literature 2016; 24 (80) :91-113
URL: http://jpll.khu.ac.ir/article-1-2607-fa.html

سیدان مریم. امیر داد: منصبی دیوانی در تعدادی از متون تاریخی و ادبی فارسی. زبان و ادبيات فارسی. ۱۳۹۵; ۲۴ (۸۰) :۹۱-۱۱۳

URL: http://jpll.khu.ac.ir/article-۱-۲۶۰۷-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
جلد 24، شماره 80 - ( مقالات منتشر شده 1395 ) برگشت به فهرست نسخه ها
دوفصلنامه  زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی Half-Yearly Persian Language and Literature
Persian site map - English site map - Created in 0.09 seconds with 42 queries by YEKTAWEB 4666