فرزاد کریمی، مصطفی احمدوند،
دوره ۱۴، شماره ۳۳ - ( ۶-۱۳۹۳ )
چکیده
مدلسازی توسعهیافتگی، ابزاری کارآمد در ایجاد شناخت کافی از سرزمین و پراکنش توسعه آن است. از این رو، هدف پژوهش حاضر مدلسازی سطوح توسعهیافتگی مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان بویراحمد است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر تجزیه و تحلیل عددی دادهها، تحقیقی کمّی است که به شیوه پیمایش صورت پذیرفته است. جامعهی آماری پژوهش، روستاهای ۲۰ خانوار و بالاتر بخش مرکزی شهرستان بویراحمد (۸۹ روستا)است که ۵۶۶ خانوار، مورد مطالعه قرار گرفتند. برای گردآوری دادهها، افزون بر اَسناد (سالنامههای آماری استان و گزارشهای بایگانی شده)، پرسشنامه محقق ساخته به کار رفت. ضریب آلفای کرونباخ (۵۶۱/۰- ۹۵۵/۰) به دست آمده، از بهینهگی پرسشنامه حکایت داشت. به منظور مدلسازی سطوح توسعهیافتگی، با نگرشی انداموار شاخصها انتخاب و از تئوری مجموعههای فازی، تحلیل سلسله مراتبی و روش وایکور استفاده به عمل آمد. مقاله حاضر رویکرد جدیدی برای سنجش درجهی توسعهیافتگی مناطق ارایه میدهد. در واقع در این رویکرد روستاها بر مبنای ایدهآلهایی مورد سنجش قرار میگیرند که وضعیت آنها از لحاظ توسعهیافتگی مشخص است. تحلیل نتایج حاصل از رویکرد مذکور نشان داد که روستاهای مورد مطالعه با میانگین درجهی توسعهیافتگی ۳۸۷/۰ (دامنه میانگین بین صفر و یک) در وضعیت نامناسبی از لحاظ توسعهیافتگی قرار دارند. فزون بر آن، بالاترین درجهی توسعهیافتگی به روستای سرابتاوه (۶۳۵/۰) تعلق دارد به نحوی که این روستا به ۶۳ درصد از سطح ایدهآل شاخصهای مورد بررسی دسترسی دارد. همچنین روستای گاوبرگ با درجهی توسعهیافتگی ۱۸۲/۰ در انتها قرار دارد که بیان کنندهی وضعیت بحرانی آن روستا میباشد.
فرزاد کریمی، مصطفی احمدوند، علی حیدری،
دوره ۱۸، شماره ۵۱ - ( ۴-۱۳۹۷ )
چکیده
هدف پژوهش حاضر مقایسه تجربی روشهای سطحبندی و سنجش درجه توسعهی یافتگی سرزمین بود. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر تجزیه و تحلیل عددی دادهها، تحقیقی کمّی است که به شیوه پیمایش صورت پذیرفت. جامعهی آماری پژوهش، روستاهای ۲۰ خانوار و بالاتر بخش مرکزی شهرستان بویراحمد (۸۹ روستا) بود که با استفاده از جدول برآورد حجم نمونه لین، ۵۶۶ سرپرست خانوار روستایی در این روستاها مورد مطالعه قرار گرفتند. برای جمعآوری دادهها، افزون بر اَسناد، پرسشنامه محقق ساخته به کار رفت که برای تعیین اعتبار بخشهای مختلف آن از روش اعتبار محتوا و به منظور تعیین پایایی آن از همسانی درونی به روش آلفای کرونباخ استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ (۵۶۱/۰- ۹۵۵/۰) از بهینهگی پرسشنامه حکایت داشت. دادهپردازی پژوهش با استفاده از نرمافزارهای MATLAB ۷,۱۰، Excel ۲۰۱۰، Export Choice و SPSS ۲۰ انجام گرفت. همچنین با نگرشی جامع به توسعهی روستایی، ۵۱ شاخص انتخاب و برای عملیاتیکردن آنها از تئوری مجموعههای فازی بهرهگرفته شد. فزون بر این، به منظور تعیین درجهی اهمیت هریک از شاخصهای منتخب در سنجش توسعهیافتگی، روش تحلیل سلسله مراتبی به کار رفت. به منظور مقایسه روشهای سطحبندی و سنجش درجه توسعهیافتگی، مهمترین مدلهای تصمیمگیریهای چند شاخصهای از جمله موریس، تاکسونومی، مجموع ساده وزین، تاپسیس، و وایکور که بیشترین استفاده را در مطالعات پیشین داشتهاند، انتخاب و مورد بررسی قرارگرفتند. نتایج مقایسهای نشان داد روشهای مورد بررسی، رتبه و درجهی توسعهیافتگی یکسانی را ارائه نمیدهند. در این میان روش وایکور گزینهای مطلوبتر برای سنجش درجهی توسعهیافتگی شناخته شد. این روش در نحوهی استاندارد کردن از روش فازی بهره میگیرد که فزون بر استاندارد کردن، قابلیت تعیین وضعیت شاخص مورد نظر از حد مطلوب نیز میسر میگردد. این نوع استاندارد کردن، این قابلیت را به روش وایکور داده است که در صورت ثابت ماندن ایدهآلها، درجهی توسعهیافتگی روستاها مستقل از یکدیگر باشد.
