46 نتیجه برای الگو
محمد سلیقه، محمدحسین ناصرزاده، تهمینه چهره آرا ضیابری،
دوره 16، شماره 43 - ( 10-1395 )
چکیده
دراین پژوهش ارتباط بین شاخص های NCPI و CACO با بارشهای فراگیر پاییز سواحل خزر مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا از دو سری منبع داده، افرودیت و ایستگاهی استفاده گردید. روزهای که بیشتراز میانگین بلند مدت خود ایستگاه بارش داشتند و دربیش از60(آفرودیت) تا 75 درصد(ایستگاهی) منطقه در این روز بارش با شرط اول رخ داده بود. بعنوان روز بارش فراگیر انتخاب گردید . سپس داده های فشار سطح دریای این روزها ، استخراج و برای گروه بندی نقشه های آن، از تحلیل خوشه ای به روش وارد استفاده گردید. سپس از هر خوشه یک روز به عنوان نماینده آن خوشه، انتخاب شد و موردتحلیل سینوپتیک قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن بود که در همه الگو ها یک پرفشار بر بالای خزر یا خود حضور دارد یا زبانه ی پرفشار بر روی خزر کشیده شده است،که موجب ایجاد جریانات به صورت شمالی شده و به دلیل ذاتا سرد خود در برخورد با دریای نسبتا گرم، به تدریج در حال حرکت به سمت جنوب رطوبت جذب کرده و ناپایدار می گردد . البته نباید این نکته را فراموش کرد که در الگوهای بررسی شده در هر سه الگو، عوامل دینامیکی در سطح بالا موضوع فوق را تشدید کرده و به ناپایداری کمک نموده و بارش فراگیر را ایجاد کرده اند. در ادامه، شاخص های پیوند از دور مذکور به صورت روزانه، استخراج شدند و سپس ارتباط آنها با بارش های فراگیر سواحل شمالی کشور مورد بررسی قرار گرفت که حاکی از ارتباط معنا دار سری زمانی این شاخص ها با سری زمانی فصل پاییز است، به گونه ای که NCPI با ایستگاه های مورد تحقیق ارتباط معنا دار مستقیم و CACO با آنها ارتباط معنا دار معکوس نشان می داد. از طرفی بررسی آنومالی شاخص ها در روزهای فاقد بارش و روزهای بارشی، با تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی آن توکی انجام، که نتیجه آن حاکی از آنومالی معنا دار شاخص ها در روزهای فاقد بارش و بارشی بود.
سامان علیمرادی، اسد اله خورانی، یحیی اسماعیلپور،
دوره 17، شماره 44 - ( 1-1396 )
چکیده
این مطالعه با هدف استخراج دمای سطح زمین (LST)، دمای هوا و بارش و بررسی ارتباط آنها با پوشش گیاهی در مراتع حوضه آبخیز کارون استان خوزستان انجام شده است. بدین منظور دمای سطح زمین (با استفاده از الگوریتم پرایس) و شاخص پوشش گیاهی تفاضلی نرمال شده از سنجنده AVHRR ماهواره NOAA برای اوج سبزینگی (ماه آوریل) در یک دورۀ 27 ساله استخراج گردید. آمار ماهیانۀ بارش و دمای هوا نیز از 14 ایستگاههای سینوپتیک منطقه دریافت شده و به روش وزندهی عکس فاصله پهنهبندی شد. نتایج همبستگی فضایی (با سطح معنیداری 05/0)، بین پوشش گیاهی با دمای سطح زمین و دمای هوا، نشاندهندهی یک رابطهی معکوس و یک رابطهی مثبت با بارش است. این همبستگی فضایی برای دمای سطح زمین قویتر است، به صورتی که ضرایب همبستگی فضایی دمای سطح زمین، معمولاً از 6/0 بالاتر است و برای بارش در برخی موارد بالای 4/0است اما ضرایب مربوط به دمای هوا به ندرت از 4/0 بیشتر شده است. روابط رگرسیونی فضایی بهدست آمده نشان میدهند که 62/0 از تغییرات پوشش گیاهی استان خوزستان واقع در این حوضه را میتوان تنها با تغییرات دمای سطح زمین پیشبینی کرد (62/0=R2) و تغییرات دمای هوا و بارش، میزان ناچیزی از تغییرات پوشش گیاهی را تبیین میکند.
بختیار فیضی زاده، علی خدمت زاده، محمدرضا نیکجو،
دوره 18، شماره 48 - ( 1-1397 )
چکیده
تکنولوژی سنجش از دور یکی از فناوریهای کارآمد و نوین در استخراج کاربری های اراضی ، به روز رسانی نقشه ها و کشف تغییرات کاربرها میباشد. سنجش از دور با ارائه تصاویر ماهواره ای با قدرت زمانی و مکانی متفاوت امکان مدیریت بهنگام کاربری ها را فراهم آورده که باعث صرفه جویی در وقت و هزینه شده و این امر قدرت تصمیم گیری، بهره برداری بهینه و برنامه ریزی دقیق تر برای منابع طبیعی را افزایش میدهد. استفاده از تکنیک های پردازش شی گرا (دانش پایه) تصاویر ماهواره ای از روشهای جدید در پردازش تصاویر میباشد، که علاوه بر استفاده از قدرت تفکیک طیفی تصاویر از ویژگی های فیزیکی و هندسی(بافت ،شکل)تصاویر نیز استفاده میکند. تحقیق حاضر با هدف استخراج نقشه کاربری های باغی و زراعی در دشت میاندوآب با استفاده از الگوریتمها و شاخصهای مناسب در پردازش شی گرای تصاویر ماهواره ای در محیط نرم افزار eCognition انجام شده است. در این تحقیق نقشه پراکنش محصولات کشاورزی در 9 طبقه تهیه شد و سپس برای پردازش شیء پایه تصاویر ماهواره ای، تصویر با مقیاس10 ،ضریب شکل0.7 و فشردگی0.3سگمنت سازی شد و بر اساس الگوریتم فازی اشتراک(AND)،کاربری های مورد نظر با استفاده ازشاخصهای بافت(Texture)، هندسی(Geometry)، پوشش گیاهی(NDVI)، ترکیب سطوح خاکستری پیکسل(GLCM) ، درجات روشنایی، طبقه بندی شدهاند که از الگوریتم طبقه بندی Assign Class استفاده شده است،که در نهایت دقت کلی 93.6/0 و ضریب کاپا 92.5/0 برای کاربری های استخراج شده به دست آمد. مساحت سطح زیر کشت برای کاربری های گندم و جو، آلو و آلوچه، سیب، تاکستان و یونجه به ترتیب شامل 42/2622، 4505 ، 55/4354 ، 85/4457، 58/14110 هکتار می باشد.
فاطمه غیاث آبادی فراهانی، فرامرز خوش اخلاق، علی اکبر شمسی پور، قاسم عزیزی، ابراهیم فتاحی،
دوره 18، شماره 48 - ( 1-1397 )
چکیده
هدف از این مطالعه تحلیل تغییرات درون دهه ای داده و الگوی فضایی بارش های سالانه و فصلی نیمه غربی ایران است. به این منظور دادههای بارش روزانه بارش از پایگاه دادهای اسفزاری استخراج شده است. این پایگاه داده ای در دو بخش تهیه شده ، پایگاه داده ای اول با استفاده از 1434 ایستگاه و پایگاه دوم به کمک 578 ایستگاه با تفکیک مکانی 15× 15 کیلومتر بوده و در قالب سیستم تصویر لامبرت مخروطی تولید شده است. داده های روزانه بارش دوره 2015-1986 (طی سه دهه) مورد بررسی قرار گرفت. برای واکاوی تغییرات درون دهه ای بارش از تحلیل الگوی خودهمبستگی فضایی آماره عمومی G* و به منظور بررسی روند تغییرات از تحلیل رگرسیون، آزمون من کندال استفاده شده است. در انجام محاسبات از امکانات برنامه نویسی Matlab و برای عملیات ترسیمی از نرم افزارهای Surfer و GIS بهره گرفته شد. نتایج حاصل از این مطالعه بیانگر این است که الگوهای خوشهای مثبت بارش در مقیاس سالانه بیشتر در امتداد کوههای زاگرس و بخشهایی از غرب منطقه مورد مطالعه می باشد. در مقیاس فصلی الگوی خودهمبستگی فضایی بارش در فصل پاییز و زمستان تقریبا از الگوی سالانه پیروی کرده، در حالیکه در فصل بهار الگوی فضایی مثبت بارش بیشتر در بخشهای شمالی منطقه مورد مطالعه مشاهده شده است. نتایج حاصل از تغییرات درون دههای الگوهای خودهمبستگی فضایی مثبت بارش نیمه غربی ایران نشان میدهد به سمت دورههای اخیر به استثنای فصل زمستان که روند افزایشی نامحسوسی تجربه کرده، در مقیاس سالانه، فصل بهار و پاییز از گستره مکانی الگوی خودهمبستگی فضایی مثبت بارش کاسته شده است. درحالیکه الگوهای خودهمبستگی فضایی منفی بارش در مقیاس سالانه و فصلی روند کاهشی را تجربه کرده است. با این وجود به جز دورهی دوم، الگوی فضایی بارش در منطقه مورد مطالعه تغییرات مکانی قابل توجهی نداشته است. نتایج حاصل از تحلیل روند بیانگر این است که در مقیاس سالانه فصل زمستان اکثر مناطق نیمه غربی کشور از روند کاهشی برخوردار بوده است. در فصل بهار و پاییز با وجود اینکه در منطقه روند افزایشی بارش مشاهده شده ، اما در سطح 95 درصد اطمینان معنی دار نبوده است.
یونس خسروی، مهدی دوستکامیان، اله مراد طاهریان، امین شیری کریم وندی،
دوره 18، شماره 50 - ( 1-1397 )
چکیده
هدف از این مطالعه بررسی فرارفت موج های سرمایی فراگیر ایران میباشد. برای این منظور داده های 450 ایستگاه سینوپتیکی کشور از سازمان هواشناسی کشور استخراج و مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار گرفت. سپس به منظور بررسی فرارفت دمایی موج های سرمایی ایران، فرارفت دمایی برای ترازهای 1000، 850، 700 و 500 هکتوپاسکال مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از این مطالعه بیانگر این است که امواج سرمایی ایران بیشتر تحت تاثیر فرارفت دمایی ناشی از پرفشار ترکیبی تبت- سیبری، کمربند ادغامی سیبری- پرفشار ترکمنستان، کمربند پرفشار سیبری- پرفشار شرق اروپا، الگوی چند هسته ای پرفشار سیبری و کمربند پرفشاری شرق دریای خزر- پرفشار دریای سیاه میباشد. در این بین فرارفت دمایی ناشی از پرفشار سیبری نسبت به سایر الگو ها چشمگیر تر بوده است این سامانه با حرکت آنتی سیکلونی در حال حرکت به سمت عرضهای پایینتر کشیده میشود، بهطوریکه سبب ریزش هوای سرد عرضهای شمالی به روی عرضهای پایینتر و شمال شرق، شمال غرب و مرکز ایران میشود. با این وجود زمانی که با الگوهای دیگر ترکیب شده است نقش ان در فرارفت همای سرد امواج سرمایی قابل توجه بوده است.
معصومه درمانی، محمد نهتانی، هایده ارا، علی گلکاریان، سلمان شریف آذری،
دوره 18، شماره 51 - ( 4-1397 )
چکیده
فرآیندهای فرسایش و انتقال رسوب در رودخانه یکی از مهمترین و پیچیدهترین موضوعات مهندسی رودخانه میباشد. این فرایند اثرات ویژهای روی شاخصهای کیفی آب، کنش کف بستر و تخریب کنارههای رودخانه داشته و همچنین خسارت زیادی به طرحهای عمرانی وارد میکنند. عدم تداوم نمونه برداری و اندازهگیری رسوب در بسیاری از ایستگاههای موجود و همچنین نبود آمار دقیقی از میزان رسوب در بسیاری از رودخانههای کشور از یک سو و اختلاف شرایط آب و هوایی، هیدرولوژیکی و توپوگرافی از سوی دیگر تهیه و واسنجی مدلهای فرسایش و رسوب در نقاط مختلف را با مشکل مواجه ساخته است و نیاز به سرمایه مالی، زمانی دارد، اما الگوریتم بهینهسازی تکاملی قادر به حل این مشکلات نسبت به روش ریاضی و تجربی است. هدف از انجام تحقیق حاضر تعیین بهترین الگوریتم تکاملی است با انتخاب الگوریتم بهینه سازی عنکبوت میتوان دست به آموزش جدید زده و بهترین الگوی تکاملی را برای ایستگاه هیدرومتری و باران سنجی حوزه آبخیز کارده تعیین کرد و کارآیی شبکه پرسپترون و الگوریتم تکاملی حوزه آبخیز سد کارده برای دوره آماری 24 ساله را بررسی کرد. در خاتمه نتایج ثابت کرد الگوریتم بهینهسازی عنکبوت اجتماعی نتایج بهتری در پیشبینی بارمعلق حوزه آبخیز کارده دارد.
وحید ریاحی، پرویز ضیائیان فیروزآبادی، فرهاد عزیزپور، پرستو دارویی،
دوره 19، شماره 52 - ( 1-1398 )
چکیده
در این پژوهش، بهمنظور شناسایی و تفکیک اراضی زیرکشت محصولات غالب در ناحیه لنجانات در استان اصفهان از تصاویر چند زمانه سنجنده OLI، ماهواره لندست8، مربوط به تاریخهای 29 فروردین، 16 تیر و2 شهریور سال 1395 استفاده شد و با بهرهگیری از روش طبقهبندی حداکثر احتمال و شاخص نرمال شده تفاضل پوشش گیاهی (NDVI) محصولات زراعی در دوران متفاوت رشد و با توجه به تقویم زراعی آنها، نقشه الگوی کشت محصولات این منطقه نگاشته شد. جهت بررسی صحت نتایج، نقشههای تولید شده با دادههای مرجع مورد بررسی قرار گرفت. ضریب کاپا و صحت کلی در روش حداکثر احتمال به ترتیب 0/88و 90 درصد و در روش استفاده از شاخص NDVI، بهترتیب 0/90و 93 درصد برآورد گردید. همچنین، از آمار سازمان جهاد کشاورزی استان در سال زراعی 95-1394 برای ارزیابی نتایج استفاده شد. نتایج نشان داد که سطح زیر کشت گندم و جو، برنج، و سیبزمینی و علوفه در روش حداکثر احتمال، درمقایسه با آمار جهاد کشاورزی بهترتیب خطایی برابر با 10/2، 18/6و 1/8درصد داشت، اما استفاده از شاخص NDVI، بهعنوان بهترین روش برآورد سطح زیر کشت در این ناحیه، در مقایسه با آمار جهاد کشاورزی بهترتیب دارای خطایی برابر با 6/6، 6/5و 3/2درصد بوده که نشاندهندهی کارایی مناسب شاخصهای گیاهی در برآورد سطح زیرکشت محصولات با توجه به فنولوژی آنها مشخص شد. بررسی نقشه کاربری اراضی و الگویکشت این ناحیه نشاندهنده تمرکز اراضی زراعی با نیاز آبی بالا و همچنین صنایع آببر در مجاورت رودخانه زایندهرود بوده است که لزوم تحلیل فضایی کاربریهای اراضی این منطقه را نمایان ساخته است.
طاهر صفرراد، مهران منصوری نیا، هیرش انتظامی،
دوره 19، شماره 53 - ( 4-1398 )
چکیده
رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی یکی از عوامل اصلی تغییر در کاربریهای شهری است، متعاقب این پدیده تغییر مولفههای بیلان تابش در آن منطقه مورد انتظار خواهد بود. پژوهش پیش رو، سعی دارد با محاسبه تابش خالص و واکاوی آن با کاربریهای مختلف شهری، به توصیف و تحلیل نقش کاربریهای شهری در بیلان تابش بپردازد. بدین منظور از تصویر ماهوارهی لندست 8 در سال 2016 کمک گرفته شد. ویژگیهای شار تابش شامل، شار تابش خالص (RN)، آلبیدو سطح زمین (α)، طولموج بلند ورودی (↓RL)، طولموج کوتاه ورودی (↓RS)، تابش طولموج بلند خروجی (↑RL) و درجه حرارت سطح زمین با بهرهگیری از الگوریتم سبال محاسبه شدند. مقادیر این مولفهها در کاربریهای مختلف (مسکونی فشرده، مسکونی پراکنده، فضای سبز و زمینهای بایر) از طریق آزمون تحلیل واریانس یک طرفه (آنوآ) و آزمون تعقیبی توکی تحلیل و بررسی شدند. نتایج پژوهش نشان داد که کاربریهای انتخاب شده دارای تفاوت معنادار در مقدار شار تابش هستند چنانچه زمینهای بایر حدود 6 درجه از زمینهای مسکونی و ساخته شده گرمتر هستند و زمینهای مسکونی نیز حدود 5/1 درجه گرمتر از فضای سبز هستند، نتایج پژوهش نشان داد، تفاوتهای یاد شده بخاطر تغییر در مقادیر انرژی خروجی (α و↑RL) ایجاد شدهاند و هرگونه تغییر کاربری در طول زمان نهایتا منجر به تغییر بیلان تابش و درجه حرارت آن مکانها خواهد شد که این افزایش دما، متفاوت از افزایش دمای ناشی از گرمایش جهانی است.
مهرناز رضوانی، یوسفعلی زیاری، ناصر اقبالی، حسین مجتبی زاده خانقاهی،
دوره 20، شماره 57 - ( 4-1399 )
چکیده
برنامه ریزی کاربری اراضی شهری جهت استفاده بهینه از امکانات موجود و فضاهای شهری، یکی از هسته های اصلی برنامه ریزی شهری می باشد که معمولا به صورت یک مسئله چند هدفه تعریف می شود. در راستای نبود نظام طبقه بندی مشخص برای کاربری زمین در ایران ، به کارگیری رویکردهای به روز جهانی به منظور بهینه سازی نظام برنامه ریزی کاربری اراضی شهرها همانند استفاده از الگوریتم های فرا ابتکاری و هوش مصنوعی الزامی می باشد. یکی از الگوریتم هایی که در سالهای جدید معرفی شده است، الگوریتم بهینه سازی مبتنی بر جغرافیای زیستیBBO1 می باشد.این الگوریتم، نشات گرفته شده ازطبیعت است. پژوهش جاری از گروه تحقیقات کاربردی و از نوع تحقیقات توصیفی، تحلیلی است که با به کارگیری الگوریتم جغرافیای زیستی به بررسی و تحلیل کاربری اراضی شهری پرداخت. دراین الگوریتم هر منطقه شهر به عنوان یک عضو منفرد شناخته شده و دارای"شاخص میزان مطلوبیت " مخصوص به خود بوده است. روش تجزیه و تحلیل داده ها بااستفاده از الگوریتم جغرافیای زیستی است که در نرم افزار متلب(Matlab ) نوشته و اجرا شده است. هدف پس از شناسایی اثرگذارترین متغیر ، بهبود وضعیت جاری شاخص های نظام توزیع کاربریها و همجواری آنها در سطح شهر بوده است. برای این امر توزیع نامناسب شاخص های کاربری اراضی شهری باید از حالت تمرکز یافته در نواحی خاص به نواحی دارای ضعف منتقل شود که این امر بر اثر این بهینه سازی کاهش مقادیر متغیرها حاصل شده است. برای مقایسه نتایج تحقیق جاری به لحاظ کاربری های مورد نیاز منطقه مورد نظر با طرح توسعه شهر سمنان، برای هریک از ابعاد تحقیق لایهGIS2آن تهیه شد، سپس باتوجه به اوزان هریک از این ابعاد که بدست آمده و نشانگر بهینه شدن توزیع متناسب ابعاد جغرافیای زیستی در سطح شهر بوده است، همپوشانی لایه ها صورت گرفت و نتایج حاصل از این همپوشانی با طرح توسعه مقایسه گردید.
فریبا اسفندیاری درآباد، رئوف مصطفی زاده، احمد عبیات، احمد ناصری،
دوره 21، شماره 61 - ( 4-1400 )
چکیده
مطالعه رفتار و الگوی پیچانرودی رودخانهها بهمنظور جلوگیری از خطرات احتمالی از جمله سیلاب، ناپایداری بستر و حرکات پیچانرودی امری ضروری است. در این پژوهش رودخانه قرهسو واقع در استان اردبیل، بازه مکانی روستای انزاب تا پلسامیان، بهطول 70/16 کیلومتر، مورد بررسی قرار گرفته است. بهمنظور تعیین الگوی این رودخانه از ضریبخمیدگی (بهروش لئوپولد) و نیز زاویهمرکزی (بهروش کورنایس)، استفاده شد. باید اشاره شود که تحقیق در این خصوص در منطقه مورد مطالعه انجام نشده است. علاوه بر این رودخانه قرهسو، در استان اردبیل بهشدت تحت تاثیر فعالیتهای انسانی است، لذا مطالعه تغییرات این شاخصها در بازههای مختلف مکانی میتواند مفید باشد. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین ضریبخمیدگی در محدوده مورد مطالعه برابر 47/1 میباشد، که بیانگر بالا بودن نسبت پیچ وخم رودخانه است. اما با توجه به ضرایب بهدست آمده با روشهای مورد استفاده نشان میدهد که 11/71 درصد مئاندرها با ضریبخمیدگی 5/1-1، به طبقه مئاندری کم تعلق دارند. در حالیکه 78/17 درصد از مئاندرها، ضریبخمیدگی 2-5/1 و 11/11 درصد از مئاندرها ضریبخمیدگی بزرگتر از 2 را نشان میدهد. این بدین معناست که در منطقه مورد مطالعه حداقل 5 مئاندر از 24 مئاندر وجود دارد که مستعد تبدیل شدن به دریاچه نعلاسبی را دارند. لذا ضرورت تثبیت کنارهها و بستر رودخانه مذکور از طریق روشهای مدیریتی و مهندسی سازه ایجاب مینماید
محمد حسین سرایی، محمدرضا رضایی، آقای محسن عادلی،
دوره 21، شماره 61 - ( 4-1400 )
چکیده
فرایند بهینه سازی مسیر، یکی از تحلیلهایی است که می تواند در مواقعی که محدودیت منابع و زمان وجود دارد، از جمله شرایط پسازلزله مورد استفاده قرار گیرد. در این تحقیق، از تحلیل مذکور جهت حل مسأله فروشنده دوره گرد و به منظور بهینه سازی مسیر حرکت آزمایشگاه های سیار پزشکی استفاده شده است. در این مسأله، هدف پیدا کردن کوتاهترین مسیر حرکت بین یکسری از نقاط بوده و الگوریتم های مورد استفاده سعی در کمینه سازی هزینه های انتقال و تابع هدف را خواهند داشت. جهت اجرای این مسأله با در نظر گرفتن سناریوی سختگیرانه در دسترسی به منابع، از دو الگوریتم کلونی مورچگان و رقابت استعماری در کنار الگوریتم دایجسترا در محیط GIS استفاده شده است. نقاط بازدید مدل، مناطق مستعد جهت اسکان موقت پسازلزله در شهر گرگان بوده و از فواصل عملکردی و زمان واقعی در بستر شبکه شهری، به جای فواصل زمانی و مکانی اقلیدوسی استفاده شده است. نتایج اجرای مدل نشان می دهند که الگوریتم کلونی مورچگان در دو ضابطه زمان و فاصله نسبت به دو الگوریتم دایجسترا و رقابت استعماری، بهینه سازی مسیر را به نحو مطلوبتری انجام داده است.
مهدی خزایی،
دوره 21، شماره 63 - ( 10-1400 )
چکیده
بررسیهای مربوط به سامانههای فشاری تابستانه موثر بر جو ایران، از دیرباز دچار چالشها و بعضا تناقضاتی نسبت به یکدیگر بوده است. هدف این پژوهش، شناسایی نوع و فراوانی این سامانه ها از فشار تراز دریا تا فشار تراز 500 هکتوپاسکال میباشد. بدین منظور در سه ماهه فصل گرم سال(ژوئن، ژوئیه و اوت) از دادههای میانگین فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل فشار تراز 850 هکتوپاسکال مرکز پیشبینی میان مدت جوی اروپاییECMWF)) در دوره آماری 38 ساله(2016 ـ 1979) و از دادههای ساعتی ارتفاع ژئوپتانسیل فشار تراز 500 هکتوپاسکال در ساعت UTC 12 مرکز ملی پیشبینی محیطی و مرکز ملی پژوهشهای جوی ایالات متحدهNCEP/NCAR)) در دوره آماری 38 ساله( 2012 ـ 1975) استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که در فشار تراز دریا و فشار تراز 850 هکتوپاسکال، دو سامانه اصلی واچرخند آزور و مرکز کمفشار جنوب و جنوب غرب آسیا در منطقه جنبحاره قابل مشاهده است. جو کشور ایران در فشار تراز دریا و 850 هکتوپاسکال، تحت تاثیر زبانههای غربسوی سامانه کمفشار موسمی بوده و شرق دریای مدیترانه، محل جدایش زبانههای غرب سوی سامانه کمفشار موسمی و زبانههای شرقسوی واچرخند آزور میباشد. در فشار تراز 500 هکتوپاسکال، 3 الگوی واچرخندی مستقل به نامهای واچرخند آزور، عربستان و شمال غرب آفریقا و 4 الگوی واچرخندی ترکیبی منتج از سه الگوی فوق الذکر قابل تشخیص است. از میان واچرخندهای مستقل، واچرخند عربستان بیشترین و واچرخند آزور، کمترین فراوانی را در جو تراز 500 هکتوپاسکال ایران تجربه میکند. در مقابل از میان واچرخندهای ترکیبی، واچرخند آزورـ شمال غرب آفریقاـ عربستان، بیشترین و واچرخند آزورـ عربستان، کمترین اثر را بر جو فشار تراز 500 هکتوپاسکال ایران دارد.
الهه عسگری، محمد باعقیده، مجید حسینی، علیرضا انتظاری، اصغر کامیار،
دوره 21، شماره 63 - ( 10-1400 )
چکیده
شناخت اجزای اصلی بیلان آبی حوضههای آبخیز و تحلیل رفتار هیدرولوژیکی آنها از ارکان اساسی هرگونه برنامهریزی و مدیریت در حیطه مهندسی منابع آب میباشد. امروزه نگاه به آینده لزوم استفاده از فناوریهای نوین در مدلسازی هیدرولوژی حوضههای آبخیز را بیش از بیش مطرح نموده است. هدف از این پژوهش، شبیهسازی مولفههای هیدرولوژیکی در طبقات متنوعی از کاربری اراضی در حوضه آبخیز رودخانه دز میباشد. از آنجا که ابزار مورد استفاده در پژوهش مدل هیدرولوژیکی SWAT و الگوریتم SUFI-2 بوده لذا پایگاه داده مورد استفاده طیف وسیعی از دادههای ورودی را شامل شده است. به منظور مشخص کردن سطح حساسیت مدل به پارامترهای ورودی، آنالیز حساسیت به روش سراسری انجام شد. سپس با تعدیل کردن پارامترهای منتخب و با استفاده از جریان مشاهدهای، مدل به ترتیب برای دورههای 2007 – 1994 و 2013 – 2008 واسنجی و اعتبارسنجی شد. ضرایب NS، R2، P-factor و R-factor توانایی مدل را در شبیهسازی جریان رودخانه در حوضه مورد مطالعه تایید نمودند. بررسی خروجیهای مدل نشان دادند که مناطق با کاربری جنگل بالاترین سهم را در تغذیه آبخوان دارند و زمینهای بایر بیشترین رواناب سطحی را ایجاد میکند. رواناب سطحی بیشترین نقش را در ایجاد جریان اصلی رودخانه داشته و بعد از آن جریان پایه در این زمینه موثر بوده است. تغییر کاربری جنگل به مرتع و اراضی کشاورزی موجب تغییر در مولفههای هیدرولوژیکی حوضه خواهد شد و نتیجه این تغییر بصورت افزایش در رواناب سطحی، کاهش تغذیه منابع آب زیرزمینی و کاهش آب پایه رودخانه میشود. مدل SWAT میتواند به عنوان یک مدل پیشرو در مطالعات مدیریت حوضههای آبخیز مورد استفاده قرار گیرد.
سیدحسین میرموسوی، مسعود جلالی، عنایت اسدالهی،
دوره 21، شماره 63 - ( 10-1400 )
چکیده
در این مطالعه نسبت به شناسایی الگوهای همدیدی موثر بر دورههای خشک روزانه با توالی 4 تا 10 روزه در شمال غرب و غرب ایران اقدام شده است. برای این منظور از دادههای بارش روزانه 45 ایستگاه سینوپتیک در طی دوره آماری 2015ـ 1996 استفاده شده است . ابتدا با استفاده از روش کدبندی( صفر و یک ) نسبت به استخراج دوره های خشک با توالی مورد نظر اقدام گردید. سپس با اجرای تحلیل های خوشهای بر روی دادههای فشار تراز دریا، الگوهای جوی موثر در دورههای خشک، شناسایی و مورد تجزیه ـ تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که بارزترین الگوی گردشی پدید آورنده دورههای خشک روزانه مربوط به زبانههای پرفشار سیبری ـ اروپا می باشد. در برخی مواقع، ادغام این الگو و قرارگیری فرازی بلند در تراز میانی جو بدلیل استقرار سامانه بندالی بر روی پرفشارهای سطح زمین میباشد که سبب پایداری هوا بر روی منطقه و تقویت پرفشار محلی شده است. میزان تاوایی تراز 500 هکتوپاسکال و امگا بر روی بیشتر منطقه جریانات نزولی هوا را نشان داده و در نتیجه شرط اصلی بارش یعنی عامل صعود در منطقه در زمان رخ داد دورههای خشک فراهم نمی شود. در نتیجه توام بودن پرفشارهای سطح زمین با فرازهای میانه جو سبب تشدید پایداری هوا و ماندگاری این شرایط برای چندین روز متوالی مربوط به تشکیل الگوهای بندالی میباشد.
علی شماعی، سیدحسین واحدی نژاد، صغری آذرشب، مسلم قاسمی،
دوره 22، شماره 67 - ( 10-1401 )
چکیده
شهرنشینی و توسعه کالبدی شهری به عنوان پدیدهای جهانی، همهی شهرهای دنیا را تحت تأثیر قرار داده است. شهر اهواز در طول حیات پرفراز و نشیب خود بافتهای کالبدی متنوعی به خود دیده است. با گذشت زمان کاربری زمین شهر اهواز به واسطه عوامل و نیروهای محرک دستخوش تغییرات زیادی شده است و گسترشی نامطلوب داشته است به گونهای زمین کشاورزی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. این پژوهش از لحاظ ماهیت و هدف کاربردی و از نظر روششناسی توصیفی تحلیل به تبیین روند گسترش کالبدی شهر اهواز پرداخته است. برای دستیابی به این هدف ابتدا روند گسترش کالبدی در سطح شهر اهواز در طرح جامع مصوب سال 1389 بررسی شد و سپس 14 شاخص برای بررسی گسترش بهینه توسعه شهر اهواز استخراج گردید که با استفاده از منطق فازی (FUZZY) این شاخصها استاندارد شدند و در ادامه برای مدل بهینه با استفاده از مدل تحلیل ترکیبی ANPDEMATEL سه سطح برای گسترش این شهر مشخص شده که در ترکیب با OVERLAYFUZZY و GAMA 9/0 در محیط GIS نقشههای خروجی نیز با استفاده از نرم افزارهای ENVI و ARC GIS استخراج گشت. نتایج نشان داد در سطح مدلهای پیشبینی کننده زمین کشاورزی با وزنهای 101،0و 118،0 بیشترین اهمیت و مهمترین عامل تغییر یافته در روند گسترش کالبدی شهر اهواز بوده است همچنین با روی هماندازی نقشه حاصل از گسترش کالبدی در سال 1389 و نقشه خروجی سطحبندی گسترش کالبدی در این پژوهش مشخص شد که جهت گسترش کالبدی کلانشهر اهواز با طرح جامع مصوب سال 1389 مطابقت ندارد.
مهروسادات میرزاده طباطبایی، مریم رباطی، زهرا عزیزی،
دوره 22، شماره 67 - ( 10-1401 )
چکیده
هدف از انجام این تحقیق تعیین الگوی مکانی پراکنش فضای سبز شهری با استفاده از مدل فرآیند تحلیل شبکهای و ویکور (مطالعه موردی: منطقه 5 شهر تهران) بود. پس از انقلاب اسلامی به دلایل مختلف از جمله سرریز جمعیت به تهران با افزایش جمعیت و توسعه رو برو بوده است و این امر اهمیت دو چندان بررسی فضای سبز در مناطق مختلف این شهر را موجب میگردد. دو نوع پرسشنامه استفاده گردید. پرسشنامه اول، با روش نمونه گیری از نوع در دسترس از بین حاضرین در پارکهای منطقه مورد مطالعه تکمیل گردید. سپس با استفاده از مدل ویکور تجزیه و تحلیل نتایج صورت پذیرفت. پرسشنامه دوم بین خبرگان مربوط توزیع و با استفاده از روش فرآیند تحلیل شبکه ای تحلیل شد. با توجه به اینکه عوامل تجهیزات مناسب، وسعت کافی و مناسب بودن برای بازی کودکان بالاترین وزنها را به خود اختصاص دادند؛ پیشنهاد میگردد، مکانهایی برای احداث فضای سبز در منطقه مورد مطالعه تعیین گردد تا از این طریق تعداد فضای سبز افزایش یابد. از موقعیت مکانی به عنوان عاملی مهم یاد شد. انجام این امر مهم میتواند از طریق احداث پارکها در مکانهای نزدیک به مکانهای مسکونی و دور از مکانهای نظامی و شریانی صورت پذیرد. نواحی 5 و 2 از فقدان فضای سبز و نارضایتی ساکنین از فضای سبز رنج میبردند که بدین ترتیب پیشنهاد میگردد؛ اولین نواحی جهت افزایش فضای سبز و بهبود آن توسط شهرداری منطقه باشند.
الهه قاسمی کرکانی، ابراهیم فتاحی، تهمینه صالحی پاک، هوشنگ قائمی،
دوره 23، شماره 69 - ( 4-1402 )
چکیده
شدت بارش در طول مدت بارش تغییر میکند. تغییرات مقدار بارش در طول یک واقعه در نحوه شکلگیری سیلاب و شدت و تداوم آن تأثیر گذار میباشد. شناخت و تعیین تغییرات زمانی بارش در طول مدت رگبار براساس الگوی توزیع زمانی مشخص میشود. در روند تبدیل حداکثر بارش محتمل به حداکثر سیل محتمل که با استفاده از مدلهای بارش – رواناب انجام میگیرد، تعیین الگوی تیپ توزیع زمانی بارش در ایستگاهها و منطقه تحت مطالعه ضروری است. بدین منظور میتوان از دادههای با مقیاس زمانی کوتاه مدت ایستگاههای باران نگار استفاده کرد. بهره گیری از شبیه سازی مدلهای میان مقیاس عددی وضع هوا مانند مدل تحقیقات آب و هوا و پیش بینی WRF)) توانسته است تا حدود زیادی این نیاز را جبران کند. مدل WRF یکی از مدل های پاسخگو در زمینه پیش بینی بارش، دما و عناصر جوی است که در این مطالعه از آن بهره گرفته شده است. در این مقاله ابتدا مدل برای سه توفان شدید و فراگیر 14 و 15 آذر 1382 ، 3 تا 5 دی 1385 و 6 و 7 فروردین 1386 بر روی حوضه آبریز سد پارسیان و نواحی اطراف آن شبیه سازی شد و سپس خروجی آن با مقادیر بارش ثبت شده توسط دیتالاگرها مورد مقایسه قرار گرفت.
میثم ذکاوت، منصوره طاهباز، محمدرضا حافظی،
دوره 23، شماره 70 - ( 7-1402 )
چکیده
ساختمانها یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی، اجتماعی کشورها هستند که بخش زیادی از انرژی و منابع طبیعی را مصرف میکنند. هدف از نگارش این مقاله، محاسبه میزان انرژی مصرفی یک ساختمان در یکسال ، تعیین برچسب انرژی و سپس بهینه سازی برخی از ویژگیهای آن با هدف کاهش هزینه ساخت و کاهش مصرف انرژی فاز بهره برداریست. است. محدوده مورد مطالعه، ساختمانهای مسکونی متداول در شهر تهران میباشد. روش تحقیق برای رسیدن به این هدف بدین گونه میباشد: ابتدا با توجه به آمار صدور پروانه شهرداری تهران، یک ساختمان جنوبی 5 طبقه، در زمینی به مساحت 320متر مربع و با زیربنای حدود 1100 متر مربع انتخاب گردید که نماینده تعداد زیادی از ساختمانهای شهر تهران باشد. پس از آن با شبیه سازی ساختمان در نظر گرفته شده در نرم افزار دیزاین بیلدر، میزان گاز مصرفی، 53/145 کیلووات ساعت بر متر مربع، برق مصرفی، 25/81 کیلووات ساعت بر متر مربع و مجموعاً 79/226 کیلووات ساعت بر متر مربع در سال محاسبه گردید. با این میزان مصرف، با توجه به استاندارد 14253 ، ساختمان برچسب انرژی C دریافت میکند. سپس با هدف کاهش هزینه ساخت و مصرف انرژی دوران بهره برداری، اقدام به بهینه سازی با الگوریتم ژنتیک گردید. متغیرهای تحقیق، جنس دیوارخارجی(سفال یا لیکا)، نمای خارجی(سنگ یا آجر)، نوع شیشه پنجره(ساده یا کم گسیل)، نوع گاز بین لایه های شیشه پنجره(هوا یا ارگون) و نسبت پنجره به سطح جبهه جنوبی (15%-30%-45%-60%) بنا بودند. نتایج تحقیق حاکی از این است که بهینه ترین حالات ممکن برای نمای خارجی، سنگ، شیشه ها دوجداره کم گسیل همراه با گاز آرگون، جنس دیوار خارجی سفال با نسبت پنجره به سطح جبهه جنوبی، 5/22 % و یا لیکا، با نسبت پنجره به سطح جبهه جنوبی، 5/37 % میباشد.
دکتر بهروز سبحانی، دکتر مهدی عالی جهان،
دوره 24، شماره 73 - ( 4-1403 )
چکیده
امروزه ریزگردها و توفانهای گردوغبار به یکی از مسائل و مشکلات مهم کشور ایران و سایر مناطق جهان تبدیل شده است. این پژوهش درصدد استخراج الگوهای سینوپتیک توفانهای گردوغبار استان اردبیل و پایش و منشأیابی مکان برخواست آن به انجام رسیده است. بازه زمانی موردمطالعه 34 ساله (2013 – 1979) میباشد. از دادههای ایستگاههای سینوپتیک استان اردبیل و دادههای سطوح فوقانی جو سازمان ناسا جهت انجام پژوهش پیشرو استفاده به عمل آمد. جهت نیل به اهداف پژوهش از روشهای محیطی به گردشی، خوشهبندی سلسله مراتبی و مدل HYSPLIT بهره گرفته شد. با توجه به نتایج حاصل شده 3 الگوی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال شناسایی گردید. الگوی شماره 1 و 2 تقریباً مشابه به یکدیگر بوده و بیانگر رخداد ناوه عمیق است که از اروپای مرکزی شکلگرفته و تا نیمههای دریای سرخ امتداد داشته است. در الگوهای یادشده منطقه مورد مطالعه در شرق ناوه مذکور قرار داشته است. الگوی سوم بیانگر رخداد بلوکینگ بریده کمفشار بر فراز دریای سیاه و مناطق همجوار و قرارگیری استان اردبیل در شرق ناوه متشکل از بلوکینگ میباشد. منشأ ریزگردها در الگوهای 1 و 2 نواحی شرقی کشور عراق و غرب کشور ایران و در الگوی شماره 3 در ارتفاع 500 هکتوپاسکال نواحی مرکزی کشور عراق و در ارتفاعات 850 و 1000 هکتوپاسکال نواحی مرکزی کشور سوریه میباشد.
واژگان کلیدی: توفان گردوغبار؛ استخراج الگو؛ تحلیل سینوپتیک؛ مدل HYSPLIT؛ استان اردبیل
محمد کاظمی قراجه، بهنام سلمانی، محمد حسین رضائی مقدم،
دوره 24، شماره 74 - ( 7-1403 )
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی دمای سطح زمین در ارتباط با کاربری اراضی برای شهر تبریز با استفاده از تکنولوژی سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی میباشد. از تصاویر ماهواره لندست 8 به منظور تهیه نقشه دمای سطح زمین برای منطقه مورد مطالعه استفاده شد. تصحیح اتمسفری با استفاده از روش فلش بر روی تصویر مورد نظر اعمال و دمای سطح زمین با استفاده از الگوریتم پنجره مجزاء برای منطقه مورد مطالعه با دقت 51/1 درجه محاسبه شد. نقشه کاربری اراضی شهر تبریز در 6 کلاس با استفاده از روش شی گراء در نرم افزار اکوقونیشن با دقت 03/90 بدست آمد. نتایج حاصل از بررسی ارتباط بین دمای سطح زمین و کاربری اراضی بیانگر آن است که اراضی کشاورزی با دمای 22/18 درجه سانتی گراد، بالاترین دمای سطح زمین را دارا میباشند. همچنین نواحی آبی (رودخانهای) به دلیل این که توان تشعشعی نزدیک به یک دارند کمترین دمای سطح زمین یعنی معادل 30/10 درجه سانتی گراد را به خود اختصاص دادهاند. نتایج تحقیق همچنین نشان دهندهی این مهم است که الگوریتم پنجره مجزاء نتایج قابل اعتمادی را در برآورد دمای سطح زمین ارائه میدهد که میتواند در مطالعات زیست محیطی و علوم زمین مورد استفاده قرار گیرد.