حدیث گل محمدیان، محمدرضا پیشوایی،
دوره ۱۳، شماره ۲۹ - ( ۶-۱۳۹۲ )
چکیده
شاخص چرخندگی بیانکننده میزان اثر سامانه چرخندی یا واچرخندی در یک منطقه است. اهداف این پژوهش، تولید شاخصهای چرخندگی روزانه در استان خراسان متمرکز شده در مشهد با استفاده از نقشههای میانگین ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ و ۷۰۰ هکتوپاسکال، به تعداد ۲۳۰۱۱ در دوره ۲۰۱۰-۱۹۴۸، برآورد فراوانی سامانههای فشاری حسب تعداد روز حاکمیت در سال بر منطقه و پاسخ اقلیمی دما و بارش مشهد به شاخص چرخندگی می باشد. پنج نوع مختلف گردش جوی شامل منطقه واقع در حاشیه ناوه، خط ناوه، زین ارتفاعی یا الگوی ناشناخته، حاشیه پشته و خط پشته بر مبنای انحنای تراز ارتفاعی ژئوپتانسیل طبقهبندی گردید و درنتیجه سری زمانی شاخص چرخندگی روزانه ساخته شد؛ میانگینهای فراوانی انواع گردش جوی در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال به ترتیب برابر ۶۷، ۱۵، ۱۱۱، ۱۰۵ و ۶۶ روز در سال بودند. سامانههای کمفشار (حاشیه و خط ناوه) در ۲۳% و سامانههای پرفشار (حاشیه و خط پشته) در ۴۷% روزهای سال حاکم بر منطقه بودند. تخمین پوشش مکانی شاخص چرخندگی تا شعاع حدود ۳۰۰ کیلومتر از نقطهی مرکزی و سطحی بالغ بر ۲۸۰ هزار کیلومتر مربع میباشد. در نیمه گرم سال به طور مطلق سامانه پرفشار (الگوی پشته) حاکم است که نشاندهنده حاکمیت کمربند پرفشار جنبگرمسیری بر منطقه است. در نیمه سرد سال فراوانی الگوهای پشته، زین ارتفاعی و ناوه به ترتیب برابر ۴۷%، ۲۳% و ۲۰% بودند. میزان همبستگی شاخص چرخندگی و تغییرات دما و بارش در مشهد در مقیاس ماهانه (تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال) به ترتیب برابر ۸۱/۰- و ۵۰/۰ میباشد.
