نشریه زمین شناسی مهندسی

فرسایش خندقی، به‌عنوان عامل خطر اراضی، یکی از چالش­های آسیب­زای فرسایش آبی به‌شمار می­رود که تأثیر به‌سزایی در تخریب اراضی دارد. هدف از این تحقیق پهنه­بندی خطر فرسایش خندقی حوزۀ آبخیز قرناوه استان گلستان با استفاده از مدل­های نسبت فراوانی و روش پیشنهادی گوپتا و جوشی  (GNRF) است. بدین‌منظور در ابتدا نقشۀ پراکنش پهنه‌ای خندق­های (متغیر وابسته) حوزۀ آبخیز قرناوه با استفاده از بازدید­های میدانی و تصاویر ماهواره­ای، با مقیاس 1:75.000 در محیط نرم‌افزار سامانه اطلاعات مکانی تهیه شد. در ابتدا برای مدل‌سازی کل خندق های مشاهداتی به دو بخش تقسیم شد: 70 درصد پهنه‌های خندقی برای کالیبراسیون مدل و 30 درصد آن برای اعتبارسنجی مدل در نظر گرفته شد. در گام بعدی 7 لایه اطلاعاتی از قبیل درصد شیب، جهت شیب، انحنای سطح، نوع سازند زمین‌شناسی، نوع کاربری اراضی، میزان فاصله از رودخانه، میزان فاصله از جاده به‌عنوان عوامل مؤثر (متغیر مستقل) بر ایجاد فرسایش خندقی انتخاب شدند. با مقایسۀ متغیرهای مستقل با متغیر وابسته، مقدار تراکم خندق در هر کلاس عوامل مستقل محاسبه  شد. سپس نرخ­دهی طبقات براساس روابط موجود در مدل‌­های نسبت فراوانی وGNRF انجامشد. در نهایت با روی­هم­گذاری نقشه­های نرخ­دهی شده، نقشه پهنه­بندی خطر فرسایش خندقی به‌دست آمد. نتایج مقایسه درصد فراوانی خندق­ها در کلاسه‌های خطر نشان داد که در مدل­های نسبت فراوانی و GNRF از کل پهنه­های خندقی مرحلۀ اعتبارسنجی به‌ترتیب 11/78 و 52/74 درصد پهنه­ها در طبقات خطر زیاد و خیلی زیاد قرار دارند. نتایج اعتبارسنجی مدل با استفاده از روش جمع کیفی و ضریب کاپا نشان داد که مدل نسبت فراوانی با مقدار جمع کیفی و ضریب کاپای بیش‌تر (3 و 89/0) نسبت به مدل GNRF (27/1 و 74/0) برای پهنه­بندی خطر فرسایش خندقی منطقۀ بررسی شده پیشنهاد می‌شود.