سعید غیاثی ندوشن،
جلد 10، شماره 44 - ( بهار و تابستان 1401 )
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر افزایش سنوات تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی و پیامدهای این پدیده آموزشی انجام شده است. در این پژوهش، از روش کیفی تحلیل مضمون استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان تحصیلات تکمیلی دارای اضافه سنوات تحصیلی، اساتید راهنمای ایشان، مدیران گروه‌ها و معاونین آموزشی دانشکده‌ها بود که از میان آن‌ها تعداد ۳۳ نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. به‌منظور گردآوری دادههای پژوهش از سه ابزار مصاحبه ، بررسی اسناد و بررسی متن درخواستهای دانشجویان استفاده شده است. به‌منظور تحلیل داده‌ها پس از آشنا شدن با داده ها، کدهای اولیه ایجاد و با جست وجو و شناخت مضامین، شبکه مضامین ترسیم و تحلیل و سپس گزارش آن تدوین شد و در قالب یک طبقه‌بندی فراگیر ارائه شدند. بررسی روایی و قابلیت اعتماد داده‌ها از طریق روش کنترل توسط اعضا انجام شد. یافته‌های بخش مصاحبه‌ها بیانگر 2 دسته عوامل برون سیستمی و درون سیستمی بودند که جمعاً 28 علت را در برگرفته است. عوامل برون سیستمی در سه دسته عوامل اقتصادی- اجتماعی ، فردی- خانوادگی و دغدغه‌های فرادانشگاهی و عوامل درون سیستمی در چهار دسته رفتار غیرحرفه‌ای استادان، مشکلات تحریر پایان‌نامه، مسألهمند نبودن دوره‌های آموزشی و ضعف علمی دانشجویان و ضعف فرایندها و سیستم آموزشی تقسیم شدند. همچنین در بررسی اسناد 18 علت به‌عنوان عامل تطویل سنوات مشخص شدند که مهم‌ترین آن مشکلات اجرایی پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها، بیماری خود و نزدیکان و طولانی بودن فرایند تصویب و تأیید بوده است. 19 راهکار برای بهبود این پدیده شناسایی شد که در سه دسته ارتقا کیفی واحدهای درسی و همسویی با پایان‌نامه/ رساله، بهبود فرآیند آموزشی و علمی و تسهیل روند انجام رساله /پایان‌نامه نیز ارائه شده است. آنچه نتیجه می‌شود اینکه افزایش سنوات دانشجویان معلول عوامل متعددی است که برخی در اختیار دانشگاه است و برخی عوامل به خارج از سیستم دانشگاه و متأثر از مسائل اقتصادی و اجتماعی است. با نگاهی سیستمی می‌توان با رفع این چالش‌ها نسبت به کاهش سنوات تحصیلی و بهبود کیفیت اقدام نمود.
