---

نگرانی­های زیست­ محیطی دربارۀ استفادۀ بی­ رویه از آنتی­ بیوتیک­ها باعث افزایش استفاده از عوامل کنترل­ کنندۀ طبیعی شده است. پلی­ بتا­هیدروکسی بوتیرات پلی­مری طبیعی است که می ­تواند به اسید چرب کوتاه ­زنجیرۀ محلول در آب تبدیل شود و همچون عامل کنترل­کنندۀ میکروبی عمل کند. در این آزمایش تأثیر اضافه­ کردن این ماده به جیرۀ غذایی بچه­ ماهیان در 3 تیمار غذایی (کنترل، 2 و 5 درصد) بر فعالیت و تنوع متابولیکی باکتری­ های بی­ هوازی روده در بچه­ ماهیان تاسماهی سیبری با روش community level physiological  profiles  تحت بررسی قرار گرفت. برای بررسی فعالیت و تنوع متابولیکی باکتری­ های بی­ هوازی در رودۀ بچه ماهیان، از میکروپلیت­ های BiologTM Ecoplate  استفاده شد. نتایج طرح نشان داد که استفاده از پلی ­بتا­هیدروکسی­ بوتیرات میزان فعالیت متابولیکی باکتری­ های بی­ هوازی روده را نسبت به تیمار کنترل افزایش می ­دهد. نتایج منحنی Pareto-Lorenz و شاخص ­های شنون و اونس نشان داد بچه­ ماهیانی که از تیمارهای غذایی استفاده کردند تنوع متابولیکی متفاوتی نسبت به تیمار کنترل داشتند.

---

تغییرات اساسی برپایۀ مطالعات متعدد تبارشناختی در رده­بندی نهان­ دانگان، بازنگری و به ­روزرسانی مجموعه­ های فلور هر منطقه را اجتناب­ ناپذیر می­کند. در این مقاله، وضعیت فلور افغانستان مطالعه می ­شود و ترکیب فلور آن با فلور ایران مقایسه می­ شود. طبق جمع ­بندی آخرین مطالعات صورت­ گرفته تاکنون، مطابق با نظام APG IV، فلور افغانستان شامل 40 راسته، 130 تیره، حدود 1030 سرده و حدود 5065 گونۀ نهان­ دانه است و فلور ایران 42 راسته، 139 تیره، حدود 1252 سرده و حدود 8090 گونۀ نهان­ دانه را دربرمی­ گیرد که از این بین، 39 راسته، 124 تیره، 844 سرده و حدود 1800 گونه بین دو کشور مشترک هستند. پرتیره ­ترین راسته در افغانستان راستۀ نعناسانان و در ایران راستۀ میخک ­سانان است. تیرۀ کاسنیان دارای بیش­ ترین تعداد سرده در هر دو کشور است. به­ لحاظ تعداد گونه، بزرگ ­ترین تیرۀ افغانستان تیرۀ کاسنیان ولی بزرگ­­ ترین تیرۀ ایران تیرۀ باقلائیان است. پرگونه ­ترین سرده ­های هر دو کشور نیز به ­ترتیب سردۀ گون و سردۀ هزارخار هستند. بازدانگان در افغانستان 2 راسته، 4 تیره، 7 سرده و 22 گونه دارند و در ایران 2 راسته، 3 تیره، 5 سرده و 17 گونه را شامل می­ شوند. با افزودن 58 گونه از نهان­ زادان آوندی برای افغانستان و 60 گونه برای ایران و 311 گونه از خزه­ گیان برای افغانستان و 534 گونه از خزه ­گیان برای ایران، درمجموع، تعداد رویان­ داران در حدود 5460 گونه برای افغانستان و حدود 8700 گونه برای ایران است.

---

تعداد 38 توده و رقم مهم هندوانه از مناطق مختلف کشور جمع­ آوری و پس ­از آماده­ سازی خاک، در مزرعۀ تحقیقاتی در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با سه تکرار کشت شد. به­ منظور بررسی تنوع ژنتیکی، DNA از برگ استخراج و واکنش زنجیره­ای پلیمراز با استفاده از 14 جفت آغازگر SRAP بهینه شد. تعداد 136 باند چندشكل به ­دست آمد، كه جفت آغازگر EM10-Me4 با تعداد نوزده باند و جفت آغازگرهایEM16-Me4  و EM16-Me4 با تعداد هفت باند به ­ترتیب بيشترين و كمترين تعداد باند چندشكل را ايجاد کردند. محتواي اطلاعات چندشكل (PIC) در اين تحقيق بين 20/0 تا 32/0 و ميزان تنوع ژني براساس شاخص نی از 17/0 تا 28/0 به ­دست آمد. تجزيۀ تابع تشخيص خطي فيشر نشان داد که روش UPGMA و با انجام صحت گروه­بندي در حدود 90 درصد، مناسب­تر از ديگر روش­ هاي تجزيۀ خوشه­ اي است. تجزيۀ خوشه ­اي  براساس روش جاکارد توده ­های تحت مطالعه را در پنج گروه مجزا قرار داد. تجزیه به مختصات اصلی نشان  می­دهد که مؤلفه­ های اول و دوم 5/92 درصد از تنوع به­ دست ­آمده را توجیه می­ کنند که خود نشان ­دهندۀ توزیع مناسب نشانگرها در کل ژنوم است.

---

سردۀ زالزالک (L. Crataegus) پراکنش وسيعی در ايران دارد. افراد گونۀ .Crataegus meyeri Pojark در مناطق مختلف تفاوت­ های ریخت­ شناختی زيادی را نشان می­دهند. اين مقاله اثر برخی عوامل اقليمی را بر صفات ریختی این گونه تحت مطالعه قرار مي­دهد. 75 نمونۀ هرباریومی جمع­ آوری­ شده از نه اسـتان کشور، درقالب دو دسته صفات کمی و کيفی اندازه­­ گيری شدند. تجزیه و تحلیل آماری داده ­های اقلیمی و صفات ریخت­ شناختی نشان داد که باد و دما بیشترین اثر را بر تنوع صفات ریختی شامل پهنک برگ شاخه‌های کوتاه و شاخه­ های گل­ دهنده، پوشش کرکی سطح میوه و شکل قاعدۀ میوه داشته­ اند. رطوبت نسبی نیز با شکل قاعدۀ میوه ارتباط داشته است. صفات کمی مربوط به پهنک برگ شاخه ­های کوتاه و گل­ دهنده بیشترین هم­بستگی و پهنک برگ شاخه­ های طویل کمترین هم­بستگی آماری با داده­ های اقلیمی نشان داده­اند.

---

سرده .Ganoderma Karst متعلق به راسته Polyporales بوده و از قارچ های مهم دارویی و بیماری زای گیاهی است. هدف از انجام این تحقیق بررسی تنوع ژنتیکی جمعیت های طبیعی دو گونه براق Ganoderma با استفاده از نشانگر مولکولی RAPD است. بدین منظور چهار جمعیت از گونه .Ganoderma resinaceum Boud و هشت جمعیت از گونه  .Ganoderma lucidum Karst جمع آوری شده از جنگل های شمال کشور طی سالهای 91 - 90 برای اولین بار در ایران مورد بررسی قرار گرفت. برای تکنیک RAPD، از 10 آغازگر تصادفی استفاده شد. نتایج RAPD – PCR موید وجود تنوع ژنتیکی وسیعی بین جمعیت های مورد مطالعه بود به طوری که تنوع درون گونه ای G. lucidum و G. resinaceum به ترتیب 48 / 61 و 16 / 40 برآورد شد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای نشان داد که جدایه ها در سه خوشه قرار گرفتند و این گروه بندی جدایی جمعیت های دو گونه مورد مطالعه را تأیید کرود. در ارزیابی تجزیه ساختار ژنتیکی، دو گروه احتمالی (K=2) در ژرم پلاسم مورد مطالعه شناسایی شد به طوری که نتایج حاصل از بارپلات نیز آن را تأیید کرد.

---

گیاه E. minutiflorum یکی از گونه‌های سرده Epilobium با خواص دارویی مهم است که در تحقیق حاضر تنوع ترکیبات فیتوشیمیایی E. minutiflorum در ارتفاعات مختلف بررسی شده است. نمونه‌برداری از اندام هوایی در مرحله گل‌دهی از رویشگاه‌های طبیعی ایران با ارتفاع‌های 2387، 2569و 2813 متر بالاتر از سطح دریا انجام شد. عصاره نمونه‌های گیاهی با متانول %80 استخراج شد و محتوی فلاونوئید کل (TFL) به روش کلرید آلومینیوم (AlCl₃)، فنل کل (TPH) به روش فولین سیکالتو، ظرفیت آنتی اکسیدانی (AOX) به روش قدرت احیای فریک (FRAP) و محتوی آنتوسیانین(ACY)  با استفاده از روش PH افتراقی انجام گرفت. علاوه بر این ترکیبات فیتوشیمیایی به روش GC/MS نیز شناسایی شدند. نتایج تحلیل های فتومتریک نشان داد که جمعیت شمشک دارای بالاترین محتوی TFL، TPH و AOX به ترتیب با mg/gr 39/30 ، mg/gr 91/938 و mM/gr 77/77را در ارتفاع 2813 متر از سطح دریا است. مقدار TFL، TPHو AOX ارتباط مثبتی با ارتفاع نشان داد. نتایج حاصل از تجزیه GC/MS مبین وجود 41 ترکیب در گونه تحت بررسی بود که از نظر فیتوشیمیایی به گروه‌های فلاونوئید‌ها، فنلیک اسید و مشتقات آن، استروئیدها و ترپن‌ها مجزا شدند و جمعیت شمشک بالاترین میزان را در همه ترکییات شناسایی شده دارا بود. ارتباط مثبتی نیز بین 30 ترکیب شناسایی شده بوسیله GC/MS (عمدتا فلاونوئیدها و فنلیک ها) با سطح ارتفاع از دریا مشاهده شد. نتایج مطالعه مبین این است که عوامل محیطی در ارتفاع بالاتر احتمالا باعث افزایش سطح فلاونول‌ها و فنل درE. minutiflorum شده است و شناسایی این عوامل مؤثر در ارتفاع بالاتر بر محتوای فیتوشیمیایی نیازمند مطالعات بیشتری است.
 

---

---

غار محل زیست ماهیان کور لرستان در حوضه رود دز در مجاورت رودخانه سزار در منطقه ­ای با ساختار کارستی قرار گرفته است. در مجاورت رودخانه سزار در دیواره­ های دره رودخانه چشمه­ هایی وجود دارد که ممکن است امکان ورود ماهیان رودخانه ­ای را به داخل منابع آب زیرزمینی فراهم کنند. این مشاهدات احتمال رابطه مهاجرتی در بین ماهیان gymnothorax Garra رودخانه سزار و ماهیان کور typhlops Garra  و Garra lorestanensis را پیش می ­آورد. علاوه بر این در بین ماهیان کور در مورد هر گونه، تنوع شکل بدن قابل مشاهده است. تنوع فنوتیپی یادشده ممکن است گویای تنوع ژنتیکی ناشناخته ­ای در بین این ماهیان باشد و یا ناشی از شرایط محیطی حاکم بر بخش­ های مختلف غار ماهی کور باشد. در این مطالعه برای پاسخ به سوالات موجود از روش­ های تعیین توالی ژن سیتوکروم اکسیداز زیرواحد یک (COI) و تعیین توالی نسل جدید استفاده شده است. نتایج نشان می­ دهد اشکال دوکی شکل و اشکال دارای بدن کشیده و غیر دوکی گونه ­های typhlops G.  و lorestanensis G. از نظر ترکیب ژنوم و ژن میتوکندریایی تفاوتی ندارند. همچنین نتایج مقایسه ترکیب ژنومی ماهیان کور و ماهی gymnothorax G.  رودخانه­ های دز و کرخه نشان می­ دهد احتمالا نفوذ ژنتیکی بسیار کمی (کمتر از 3 درصد) از گونه gymnothorax G. به ماهی کور typhlops G.  وجود دارد. شاید بتوان این نفوذ ژنتیکی کم ماهیان سطح­ زی را به سازگاری پایین­ تر آن­ها برای ورود و انطباق با شرایط زیستگاه زیرزمینی نسبت داد.
 

---

منطقه شکار‌ممنوع طالو و شیربند در 12 کیلومتری شمال شرقی شهر دامغان در استان سمنان در جنوب سلسله جبال البرز واقع شده و از آب و هوای سرد و خشک در زمستان و گرم و خشک در تابستان برخوردار است. این منطقه دارای تنوع زیستی غنی بخصوص در فون خزندگان است. تاکنون، 22 گونه مار از کل استان سمنان گزارش شده است. با توجه به اینکه مطالعه دقیقی در منطقه شکار‌ممنوع طالو و شیربند صورت نگرفته است، تحقیق حاضر به منظور بررسی فون مارهای این منطقه از فروردین تا اواخر آبان‌ماه 1393 انجام شد. نمونه‌برداری با استفاده از دست (با رعایت نکات ایمنی)، چوب مارگیری و قلاب انجام گرفت. نمونه‌ها بعد از انتقال به آزمایشگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، شناسایی و عکس‌برداری شدند. شش صفت متریک و مریستیک در آن‌ها اندازه‌گیری شد و با استفاده از نرم‌افزار SPSS17 و Excel مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در مجموع، 45 نمونه مار جمع‌آوری شد که متعلق به 10 گونه، هشت جنس و چهار خانواده بودند. گونه‌ها عبارتند از:Platyceps karelini karelini (Brandt 1838) ، Platyceps rhodorachis rhodorachis (Jan in Filippi 1865)، Platyceps ventrimaculatus ventrimaculatus (Gray 1834)،Hemorrhois ravergieri (Ménétries 1832) ،Telescopus fallax iberus Eichwald 1831، Spalerosophis diadema cliffordii (Schlegel 1837)، Psammophis schokari (Forskal 1775) ، Eryx miliaris (Pallas, 1773)،Macrovipera lebetina obtusa (Dwigubsky 1832) ، (Duméril, Bibron & Duméril 1854) Pseudocarastes persicus. بیشترین فراوانی مربوط به شترمار و کمترین فراوانی مربوط به سوسن‌مار بوده است. تمامی این گونه‌ها برای اولین‌بار از این منطقه گزارش می‌شوند. گونه Eryx miliaris نیز برای اولین‌بار از استان سمنان گزارش می‌شود. در ایران هشت گونه آندمیک وجود دارد که فقط گونه مار شاخ‌دار ایرانی (Pseudocarastes persicus) در منطقه مورد مطالعه یافت شد.
 

 

 

---

رشته‌كوه هزار مسجد به­عنوان يكي از ارتفاعات مهم شمال‌شرق ایران است. پوشش گياهي در بخش‌هاي مرتفع این منطقه به­خوبی مورد بررسي قرار نگرفته ‌است. هدف اين مطالعه، بررسی تنوع‌زیستی گیاهی در ارتباط با جهت شیب در قله هزار مسجد است. برای بررسی اثر جهت شیب بر تنوع­زیستی گیاهی تعداد 139 قاب 1 متر مربعی تصادفی در جهت­های مختلف شیب و منطقه مسطح قله مستقر گردید. اطلاعات مربوط به پوشش گیاهی هر قاب شامل درصد پوشش تاجی و تعداد گونه‌های آوندی ثبت گردید. غنای گونه‌ای کل هر شیب و منطقه مسطح محاسبه و با استفاده از روش بوت‌استرپ تخمین زده شد و از روش ریرفکشن برای مقایسه غنای گونه‌ای بین شیب‌ها استفاده شد. اعداد ₁N و ₂N هیل و شاخص یک‌نواختی کامارگو برای داده‌ها محاسبه و نیم‌رخ تنوع هیل نیز رسم گردید. برای تعیین گونه‌های غالب و تعیین تیپ در هر جهت شیب از منحنی‌های رتبه-وفور استفاده شد. تحلیل‌های‌ تنوع‌زیستی  و  آماری با استفاده از نرم‌افزار R انجام گرفت. در جهت‌های مختلف شیب در قله هزار مسجد، شیب شرقی بیش‌ترین و شیب جنوبی  کمترین غنا، یک­نواختی و هتروژنیتی را نشان داد. شیب شمالی نیز با وجود مناسب بودن از نظر در دسترس بودن منابع آبی، احتمالا به دلیل غالب شدن گونه سمّی Seseli transcaucasicum در آن از تنوع‌زیستی پایین‌تری را نسبت به شیب شرقی نمایش داد. به طور کلی در این مطالعه نشان داده شد که در قله هزار مسجد جهت شیب می­تواند از طریق تغییر فاکتورهای محیطی بر تنوع­زیستی اثر بگذارد.
 

 

 
 

---

چرای بیش از حد دام اجتماع‌های گیاهی را تحت تأثیر قرار داده و به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب پوشش گیاهی در مناطق خشک و نیمه خشک در نظر گرفته می‌شود. تغییراتِ آنی اجتماع‌های گیاهی پس از چرای بیش از حد، در اکوسیستم‌های خشک تخریب‌شده در ایران، به‌ندرت مطالعه شده است. داده‌های این مطالعه از 100 قاب تصادفی که قبل و بعد از چرای بیش از حد در دشت گلبهار واقع در شمال شرقی ایران مستقر شده بودند، جمع‌آوری شد تا تغییرات ویژگی‌های فیزیونومیکی، ترکیب و تنوع گونه‌ای اجتماع‌های گیاهی پس از چرای بیش از حد ثبت و بررسی شود. در این مطالعه، طیف فرم‌های زیستی، تغییرات RIVI گونه‌ها، ترکیب گونه‌ای و تنوع گونه‌ای قبل و بعد از چرای بیش از حد مقایسه شد. نتایج این تحقیق نشان‌داد كه تروفيت‌ها فرم زیستی غالب در منطقه بوده و پس از چرای بیش از حد كاهش می‌یابند. ترکیب اجتماع‌های گیاهی منطقه پس از چرای بیش از حد بدون تغییر باقی مانده است. تنوع گونه‌ها در سطح گونه‌های نادر و فراوان پس از چرای بیش از حد کاهش یافت. یافته‌های ما حاکی از آن است که چرای بیش از حد نمی‌تواند بلافاصله ساختار پوشش گیاهی مناطقِ خشکِ تخریب‌شده را تغییر دهد. با این حال، می‌تواند باعث تغییراتی شود که ممکن است باعث کاهش خدمات اکوسیستم شود. حذف کامل چراگرها در چنین مناطقی امکان پذیر نیست؛ فنس‌کشی یا کاهش تعداد دام‌هایی که وارد منطقه می‌شوند می‌تواند برای حفظ و احیای پوشش گیاهی در منطقه استفاده شود
 

 

---

پراکندگی رودخانه‌­ها، بركه­‌ها وچمن­زارهاي كوچك و بزرگ، موقتي و دائمي، زمينه را براي ظهور رويشگاه‌هاي ماندابي خصوصا در مناطق كوهستاني كشور فراهم كرده است. اين رويشگاه­ها از نقطه نظر تنوع زيستي و بوم‌­شناسی داراي اهميت هستند. هدف این مطالعه، شناخت و تهیه نقشه پراکندگی رويشگاه­هاي ماندابي در استان کرمانشاه است. این تحقیق براساس روش مرسوم مطالعات آرایه شناسی منطقه­ای با مراجعات میدانی به 31 رویشگاه آبی استان کرمانشاه انجام گرفت. فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان موجود در این رویشگاه­‌ها مطالعه شدند. در مجموع، 617 نمونه گیاهی جمع‌آوری و شناسایی شدند. نتیجه شناسایی این نمونه­ها 288 گونه متعلق به 218 سرده از 62 تیره است. کاسنیان با 41 گونه، گندمیان با 31 گونه، باقلائیان با 31 گونه و کلمیان با 24 گونه مهم‌ترین تیره‌های گیاهی رویشگاه­های ماندابی استان بودند. سرده‌های Trifolium با 11 گونه و Bromus با 6 گونه به­عنوان مهم­ترین سرده‌های گیاهی از نظر غنای گونه­ای محسوب می­شوند. بررسی شکل زیستی نشان داد که 3/40 درصد گونه­‌ها متعلق به شکل زیستی تروفیت، 5/35 درصد همی­کریپتوفیت، 1/6 درصد فانروفیت، 23/14 درصد کریپتوفیت و 72/3 درصد کامفیت هستند. از نظر پراکنش جغرافیایی گونه‌ها، بیش‌ترین تعداد گونه متعلق به عناصر چند ناحیه‌ای با 93 گونه (32 درصد) و ایرانو-تورانی با 92 گونه (31 درصد) و پس از آن، عناصر ایرانو-تورانی /مدیترانه­ای با 32 گونه (11 درصد)، ایرانو-تورانی / اروپا- سیبری با 9 گونه (3 درصد) و عناصر جهان وطن با 23 گونه (8 درصد) بود.
 
 

---

در حال حاضر تغییر اقلیم به عنوان تهدیدی جدی برای بسیاری از گونه‌­ها و در نتیجه یکی از مهم­ترین عوامل از بین رفتن تنوع زیستی در جهان تلقی می‌­شود و درک چگونگی پاسخ گونه­‌ها به تغییرات اقلیمی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در میان گروه‌­های جانوری، دوزیستان به دلیل عدم توانایی در جابجایی مسافت­‌های زیاد، از حساس‌ترین گروه‌­های مهره­‌داران در برابر تغییرات اقلیمی شناخته شده­اند و گونه­های زیستگاه­‌های کوهستانی بیشتر از سایر گونه­‌ها با فشارهای تغییر اقلیم مواجه هستند. از این رو در این مطالعه به بررسی پتانسیل پراکنش فعلی پنج گونه از دوزیستان ساکن رشته کوه­های زاگرس و واکنش آن­ها نسبت به تغییرات اقلیم در سال 2070 پرداخته شد. برای این منظور از یک رویکرد گروهی برای مدل­سازی پراکنش گونه­‌ای با هدف برآورد میزان خطرات از دست دادن پتانسیل‌­های زیستگاهی مطلوب در صورت بروز تغییر اقلیم استفاده شد. همچنين برای برآورد مساحت زیستگاه­های مطلوب در شرایط تغییر اقلیم، محاسبات مربوط به تغییرات مساحت زیستگاه‌­ها برای هر یک از گونه‌­ها انجام شد. پیش­‌بینی‌­ها نشان داد دو گونه نیوت آذربایجانی (Neurergus crocatus) و نیوت خال­زرد (Neurergus derjugini) به ترتیب نسبت به تغییر اقلیم بیشترین واکنش منفی را نشان داده و انقباض محدوده پراکنش آن­ها قابل وقوع است. رفتار جابجایی زیستگاه در برابر تغییرات جدید برای دو گونه وزغ بی­‌گوش لرستانی (Bufotes luristanicus) و سمندر آتشین (Salamandra infraimmaculata semenovi) قابل پیش­‌بینی است. با توجه به سرعت تغییرات اقلیمی در محدوده رشته کوه زاگرس مطالعه حاضر گامی در جهت شناسایی پویایی تغییرات زیستگاهی دوزیستان در این منطقه کوهستانی و مقابله با این چالش است.

 

---

 گونهPiptatherum ferganense  به عنوان گزارش جدیدی برای فلور گندمیان ایران از منطقه حفاظت شده قورخود و کوه‌های آلاداغ در خراسان شمالی معرفی می‌شود. دامنه پراکندگی اصلی این گونه در شرق منطقه ایران و تورانی است و با یک جدایی جغرافیایی در شمال شرق ایران یافت شده است. ویژگی‌های ریخت شناسی P. ferganense به تصویر کشیده شده و با نزدیکترین خویشاوند خود P. latifolium مقایسه شده است. این گونه با صفاتی مانند آرایش یکنواخت سنبلچه‌ها در گل‌آذین، پوشینه سرنیزه‌ای، و سیخک کوتاهتر از P. latifolium متمایز می‌شود. نکاتی درباره آرایه‌شناسی، اکولوژی، جغرافیای گیاهی و وضعیت حفاظتی این گونه ارایه شده است. 

 

---

درک الگوهای پراکندگی و تنوع گونه‌های گیاهی در امتداد شیب‌های محیطی به‌ویژه زمان گسستگی زیستگاه‌ها به دلیل فشار شدید انسان، برای مدیریت اکوسیستم‌ها ضروری است. منطقه درکش که در غرب کوه‌های آلاداغ در استان فلوری خراسان-کپه‌داغ واقع شده است، دربرگیرنده شرقی‌ترین لکه‌های باقی‌مانده از جنگل‌های هیرکانی بوده و دارای سه ریختار پوشش گیاهی اصلی شامل درختچه­زارها، جنگل‌های بلوط (Quercus castaneifolia) و گیاهان نیمه­آلپی است. هدف از این پژوهش بررسی تغییرات تنوع زیستی گیاهی در زیراشکوب اجتماعات گیاهی فوق در راستای گرادیان ارتفاع است. از 187 پلات با ابعاد 2×2 مترمربع و در امتداد گرادیان ارتفاعی 1300متری در طبقات ارتفاعی 100 متری و به روش طبقه‌بندی‌شده-تصادفی نمونه‌برداری شد و فراوانی و سطح پوشش گونه‌ها تخمین زده شد. ویژگی­های فلوریستیک و شاخص­های مختلف تنوع اندازه­گیری شدند. 252 گونه گیاهی متعلق به 161 سرده و 44 تیره شناسایی شدند. از این تعداد 41 گونه انحصاری یا نیمه­انحصاری هستند. همی­کریپتوفیت­­ها و تروفیت­ها شکل­­های زیستی غالب در این منطقه هستند. 8/46 درصد گونه‌های گیاهی به عناصر رویشی ایران-تورانی، 5/17 درصد به عناصر دو­ناحیه­ای، 5/17 درصد به عناصر سه ­ناحیه­ای، 5/11 درصد به عناصر چند­ناحیه‌­ای، و 7/6 درصد به عناصر اروپا-سیبری تعلق دارند. شاخص‌­های تنوع هیل و شاخص­های تنوع بتا در زیر­اشکوب اجتماعات درختچه­زار، دارای بالاترین میزان بوده و سپس زیراشکوب جنگل بلوط و زیراشکوب نیمه­آلپی، در رده­های بعدی قرار دارند. روند تغییر تنوع در راستای گرادیان ارتفاع به صورت سینوسی است. به منظور حفاظت از تنوع گونه­ای و جوامع گیاهی ارزشمند به­‌ویژه گیاهچه­های جوان بلوط، توصیه می‌شود که یک دالان حفاظتی در امتداد گرادیان ارتفاعی ایجاد شود. این راهبرد برای حفاظت بهینه از تنوع زیستی در این زیستگاه‌های منحصربه‌فرد ضروری است.

 

---

 نرم‌تنان از آفات مهم اکوسیستم‌های طبیعی و کشاورزی هستند که با تغذیه از قسمت‌های مختلف برگ، ساقه، گل، جوانه، میوه و ریشه میزبان گیاهی مختلف و ایجاد خوردگی و کاهش بازار‌پسندی سالانه خسارت زیادی به محصولات کشاورزی و گونه­های گیاهی زیستگاه‌های مختلف در کشور وارد می‌نمایند. از طرفی، ميزبانان واسط بیماری‌های انگلی انسان و احشام بوده که در پزشکي و دامپزشکي حائز اهمیت هستند. به این منظور، نمونه‌­برداری حلزون­‌ها و لیسک­‌های مناطق غرب و جنوب استان تهران براساس وضعیت طبیعی، پوشش گیاهی، قرارگیری باغات و مزارع، از خاک یا زیر خاک، زیر سنگ و تنه، مناطق آبی و دیگر مناطق مربوط به زیستگاه حلزون­‌ها و لیسک‌­ها، در ۹ ایستگاه­ تعیین شده، انجام شد. جمع­‌آوری، با استفاده از توری­‌های نمونه­‌گیری و مستقیم با دست از روی گیاهان، درختچه‌­ها و حاشیه رودها صورت گرفت. مجموعاً، تعداد ۱۷ گونه متعلق به ۱۲ جنس از ۹ خانواده براساس خصوصیات مورفومتری (شکل، اندازه، نقوش روی صدف، اپرکول، دریچه صدف، راست­گرد یا چپ­گرد بودن صدف، محل قرارگیری سوراخ تنفسی، خط میانه پشتی، موکوس و رنگ آن، اندازه بدن، سوهانک ،خط کلیه و دستگاه تولید مثلی) شناسایی شدند. بیش­ترین و کم­ترین تنوع گونه­‌ای در میان نرم‌­تنان شناسایی شده به ترتیب با ۱۶ و ۶ گونه مربوط به ایستگاه‌های ۹ و۲ از غرب و جنوب استان تهران است. بزرگترین خانواده از نظر تنوع گونه‌ای خانواده Helicidae با پنج گونه Monacha cantiana، Euomphalia pisiformis، Helicella krynickii، Helicella derbentina، Caucasotachea atrolabiata است. همچنین از بین گونه‌های شناسایی شده مهم‌ترین گونه از لحاظ پزشکی در انتقال بیماری‌های انگلی در انسان و دام گونه Lymnaea truncatula است. گونه Monacha cantiana نیز برای اولین بار از ایران گزارش می‌گردد. تمام نمونه‌ها همراه با کلیه اطلاعات مکانی و زمانی مربوطه، در موزه بخش تحقیقات جانورشناسی کشاورزی موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور موجود هستند.



 

---